Гісторыя сербскай літаратурнай крытыкі

Date: 2015-10-07; view: 582.

Да пытання перыядызацыі сербскай літаратуры, літаратуразнаўчай і літаратурна-крытычнай думкі. Асноўныя этапы, вехі.

Багаслоўе (перш за ўсё – тлумачэнні Свяшчэннага Пісання) як неадменнае апірышча стаўлення да славеснасці. Вызначальныя акалічнасці: філалагічныя веды сербаў, як і астатніх славян праваслаўнага веравызнання, на працягу Х–ХVІІ стст. складваліся і выкарыстоўваліся пераважна ў тэалагічнай, рэлігійнай сферы, галоўным чынам пры засваенні візантыйскай духоўна-культурнай спадчыны, у прыватнасці – адаптаванні, удасканальванні літургічных, гімнаграфічных і агіяграфічных тэкстаў; паэтыка і рыторыка таксама прадвызначаліся станам царкоўнага прапаведніцтва – гамелетыкі; перапісванне і друкаванне кніг здзяйснялася пераважна ў манастырах; і летапісаннем займаліся больш за ўсё манахі.

Абумоўленасць культуры і літаратуры сербаў драматызмам іх гісторычнага лёсу (пяцістагоддзевае асманскае іга, а з другога боку – залежнасць ад Аўстрыі; пагрозы асіміляцыі; вымушаныя масавыя перасяленні; шматлікае рассеянне). Значнейшыя сербскія асяродкі пісьменства і кніжнасці ў ХІІ-ХV (манастыры Студзеніца, Хіландар, Мілешава, Дэчаны, Печская патрыяршыя) і ХVІ-ХVІІІ (Фрушкагорскія манастыры, Рача, Срэмскія Карлаўцы, Вена, Венецыя) стагоддзях.

Кіпрыян Рачанін, аўтар кнігі “Букваръ или наука детем и юном» (1717, хадзіла ў спісах, надрукавана ў 1872 г.), якая прызначалася не толькі для спасціжэння азоў пісьменнасці, але змяшчала і розныя тэксты духоўнага зместу, павучальныя выказванні, а таксама правілы вершаскладання, апісанне сербскай метрыкі.

Асаблівасці зараджэння ў сербскай духоўна-культурнай прасторы ўласна літаратурнай крытыкі. Знешнія (заходнееўрапейскія і рускія) ўплывы на яе развіццё. Творы С.Яворскага, Ф.Пракаповіча, І.Галятоўскага, І.Капінскага, С.Полацкага ў Сербіі. Усходнеславянскае барока і сербскае мастацтва ўсіх родаў. Лаціна-славянская школа ў Срэмскіх Карлаўцах. Асветная і літаратурная дзейнасць Эмануіла Казачынскага.

Распаўсюджанне як філасофскіх, так і мастацкаэстэтычных ідэй рацыяналізму і Асветніцтва.

Перыядычны друк сербаў у другой палове ХVІІІ стагоддзя. “Славено-сербскій Магазинъ, то есть собраніе рахныхъ сочиненій и преводовъ, къ пользе и увеселенію служащихъ” (1768, Венецыя) Захарыі Арфеліна – часопіс з праграмай літаратурнага развіцця і наогул асветы, з аглядам кніг сербскіх; “Сербскія повседневнія новіны” (Вена, 1791-92) “Славенно-сербскія ведомости” (1792-94). Сербскае кнігадрукаванне ў розных кутках свету (Вена, Венецыя, Будзім, Пешт, Трыест, Лейпцыг, Масква, Харкаў).

Значэнне творчасці Дасітэя Абрадавіча. Яго артыкул „Пра густ» – першы сербскі тэкст уласна эстэтычнай праблематыкі, “Парады здаровага розуму”, “Прадмова пра байкі”. Паўле Соларыч “Напамін кніжны”, Л.Ненадавіча .

Навукова-асветніцкія справы і творы Стэфана Вуяноўскага, Атанасія Дземетравіча Секерэша, Тэадора Янкавіча Мірыеўскага, Эмануіла Янкавіча, Ёвана Мушкаціравіча, Аўрама Мразавіча, Савы Тэкеліі. Стэфана Навакавіча

Асаблівасці праяў класіцызму, сентыменталізму, перадрамантызму і рамантызму ў сербскай літаратуры. Асэнсаванне гэтых плыняў і прыгожага пісьменства наогул. Перыяд рацыяналістычнай эстэтыкі і дыдактычнай крытыкі. Прадмова Ёвана Хаджыча да выкананага ім перакладу – “К. Орація Флакка о стихотворству книга” (1827) і кніга “Духъ народа србскогъ» (1858). Ёван Субоцiч “Наука о србском стіхотворству» (1845)

Джорджа Магарашавіч “Духъ списанія Доситеевых” (1830), «Писма филосерба» (1828-29) – «асаблівасці народа, спосаб яго мыслення і адчування, яго сапраўдны характар”.

Джорджа Малеціч, аўтар кніг “Тэорія поэзіе” (1854) і “Реторика” (1856), выдавец часопіса “Подунавка”, у якім была адкрыта рубрыка “Публічнае меркаванне” (пазней перайменавана: “Карэспандэнцыя”) з публікацыяй меркаванняў пра літаратурныя творы, якія дасылаліся ў рэдакцыю.

Між класіцызмам і рамантызмам: паэзія Сімы Мілуцінавіча, Васы Жыўкавіча, Ёвана Субаціча. Алексіе Везіліч, Атанасіе Стойкавіч, Глігорые Трлаіч; Лукіян Мушыцкі, Паўле Берыч, Ёван Хаджыч, Васіліе Субаціч; Ніканор Груіч, Светазар Вуіч; Стэфан Стэфанавіч, Лазар Лазаравіч як прадстаўнікі асноўных літаратурна-мастацкіх плыняў.

Сербскі нацыянальна-вызваленчы рух і новыя гарызонты культуры. Цікавасць замежнага свету (у асобах А.Форціса, Ё.Гердэра, І.В.Гётэ, братоў Грым, Ш.Надзье, П.Мэрымэ, В.Скота, А.Міцкевіча, А.Пушкіна і інш.) да народнай паэзіі сербаў. Уздым нацыянальнай самасвядомасці дзякуючы ўсведамленню значнасці яе. Актуалізацыя фальклорнай спадчыны і эпас барацьбы за вызваленне пачатку ХІХ ст. Сцвярджэнне народнай мовы ў якасці літаратурнай. “Књижевни договор” 1850 года. Агульны югаславянскі кантэкст развіцця культуры, літаратуры, мастацтва і эстэтыкі.

Роля Вука Караджыча (1787- 1864) як літаратурнага крытыка. Яго рэцэнзіі на кнігі Мілавана Відакавіча “Самотны юнак” і “Любамір у Елісіуме”, на паэму Л.Мушыцкага “Голас народалюбца”, артыкулы «Сербы ўсе і ўсюды» (1815) (1817), палеміка з Ё.Хаджычам.

Першыя навукова-асветныя, культурныя и літаратурныя суполкі (Матица Српска, Друштво љубитеља књижевства српског, Српско књижевно друштво, Друштво српске словесности), тэатры, бібліятэкі. Станаўленне перыядычнага друку: “Новине сербске”,“Сербскій народный лист”, “Сербске летописи”, “Забавник”, “Даница”, «Сербска пчела»», “Српско-далматински магазин”, “Новине читалишта Београдског” і інш. . “Летопис Матице Српске” – рэгулярны літаратурны часопіс з рубрыкай “Меркаванні пра літаратуру”. Ёван Субаціч, аўтар артыкулаў “Некалькі слоў для сербскага пісьменніка” (1841).

Перамяшчэнне цэнтра культурнага і літаратурнага жыцця сербаў з Вены ў Пешт, пазней – у Нові Сад, затым – у Бялград. Новыя перыядычныя выданні: “Србски Дневник”, “Јавор”, “Застава”, “Војвођанка”, “Пчела”, “Седмица” … Эпоха рамантызму. Агульнаславянскі культурніцкі рух (ідэі Ё.Добраўскага, Я. Колара, Е.Копітара, Л.Штура, П.Прэрадавіча, М.Бана). П.Ё.Шафарык, прафесар сербскай гімназіі ў Нові Садзе, як даследчык і крытык сербскага пісьменства.

Роля аўтарытэтных сербскіх філолагаў Джуры Данічыча і Стояна Навакавіча ў актывізацыі літаратурнай крытыкі дзеля таго, каб выявіць асновы развіцця сваёй літаратуры і акрэсліць нацыянальную паэтыку.

“Аб'яднаная моладзь сербская”, яе орган “ Млада Србадија”.

Успрыманне «новых ідэй» сербскім культурным асяроддзем. Светазар Маркавіч і Любен Каравелаў (балгарскі эмігрант) як носьбіты і распаўсюджвальнікі іх. Перыядычны друк гэтага руху: «Преодница», «Рад», Стража», «Побратимство», «Мисао, «Час». Матэрыялізм, сацыялізм, пазітывізм і рэалізм – самыя прыцягальныя арыенціры ў сербскай эстэтыцы і літаратурнай крытыцы 1870-х гадоў. Праграмныя артыкулы С.Маркавіча «Вершаванне і мысленне» (1868) і «Рэальнасць у паэзіі» (1870), яго праца «Сербія на Усходзе» (1872. Нігілістычныя пазіцыі Перы Тадоравіча, аўтара публікацый «Знішчэнне эстэтыкі» (1875), «Літаратурныя пісьмы» (1878) .

Літаратурна-эстэтычныя погляды значнейшых пісьменнікаў другой паловы ХІХ стагоддзя (Ё. Ёванавіча Змая, Дж. Якшыча, Л.Косціча, С.Срэмца, В.Іліча), іх удзел у крытычных дыскусіях.

Вызваленне Сербіі ад турэцкага іга, умацаванне дзяржаўнасці. Істотнае пашырэнне духоўна-культурнай прасторы сербства. Перыяд, спрыяльны для росквіту нацыянальнай культуры і мастацтваў. Перяд апошняга дзесяцігоддзя Х1Х ст. да Першай сусветнай вайны – “Српска модерна”. Яе арыеціры, найбольш характэрныя праявы. Узрастанне ролі крытычнай думкі ў літаратурным працэсе.

Асабліва ўплывовыя крытыкі канца ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя.

Любамір Недзіч (1858-1902), прафесар Бялградскага універсітэта, рэдактар часопіса “Српски преглед”, аўтар прац “З найноўшай сербскай лірыкі” (1893), “Сучасныя сербскія пісьменнікі” (1901), “Крытычныя штудыі” (1910).

Богдан Попавіч (1863-1944) – навуковец і крытык, аўтар значных публікацый “Сучасны раман” (1887), “Пра літаратуру” (1894), “Агляды літаратуры і мастацтва” (1914), ”Артыкулы і лекцыі пра літаратуру, мастацтва і мараль” (190???, 1933), заснавальнік і першы рэдактар часопіса “Српски књижевни гласник” (1901), укладальнік “Анталогіі навейшай сербскай лірыкі” (1911).

Уплывовыя на стан сербскай крытыкі публікацыі Паўле Попавіча (1868 -1939) “Французскія маралісты” (1893), “Сербскае літаратурнае аб'яднанне” (1897), “З літаратуры” у 4 ч. (1906, 1919, 1925, 38), “Пра “Горны вянец” (1900), “Агляд сербскай літаратуры” (1909, рус. – 1913), “Югаслаўская літаратура як цэласнасць” (1922).

Асабліва значная старонка ў гісторыі сербскай літаратуры і літаратурнай крытыкі – творчасць Ёвана Скерліча (1877-1914), аўтара такіх прац, як “Погляд на цяперашнюю французскую літаратуру” (1902), “Дагматычная крытыка” (1902), “Знішчэнне эстэтыкі і дэмакратызацыя мастацтва” (1903), “Моладзь і яе літаратура” (1906), “Французскія рамантыкі і сербская народная паэзія” (1908), “Гісторыя новай сербскай літаратуры” (1914). Фактычна, не было такой з'вы і асобы ў нацыянальнай літаратуры, на якую б ён не прарэагаваў. Прычым, культывуючы універсалізм літаратурнай крытыкі, ён аддаваў перавагу эстэтычным крытэрыям. Дзякуючы надзвычайна вялікаму аўтарытэту, Скерліч сабраў вакол сябе і часопіса “Српски књижевни гласник” лепшыя творчыя сілы Сербіі, аказаў уплыў на ўсю нацыянальную культуру.

Стварэнне Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў (Югаславіі). Развіццё літаратуры і крытыкі ў перыяд між дзвума сусветнымі войнамі.

Новыя тэорыі і канцэпцыі ў сербскай літаратуры, іх асэнсаванне тагачаснай крытыкай. Асаблівая ўвага – да сюррэалізму (серб. надреализам), найактыўнейшым прапагандыстам якога выступіў Марка Рысціч (1902-1984), а прыхільнікамі сталі Д. Маціч, А. Вуча, М. Дзедзінац, О. Давічо.

Айчынныя літаратурныя рухі: зенітызм (зенитизам), хіпнізм (хипнизам), суматраізм (суматраизам). Літаратурна-крытычная дзейнасць С.Вінавера, Л.Міціча, Р.Драінца, М.Црнянскага.

Ідэйна-эстэтычная калізіі ў развіцці літаратуры Югаславіі 1920-1940-х гадоў. Крытыкі, якія прадстаўлялі “књижевну левицу”, “социjалну литературу” (Хуга Клайн, Ота Біхалі Мерын, Паўле Біхалі, Весялін Маслеша, Джорджа Ёванавіч, Ёван Попавіч, Жарка Пламенац).

Прыкметныя публікацыі крытычнага і эстэтычнага роду: «Моманты і настроі» (1929) Даніцы Маркавіч, «Эсэ» (1937) М.Цара, «Філасофія крытыкі і іншыя эсэ» (1941) Б.Лазаравіча, «Аналітычныя моманты і тэмы» (1941) І.Секуліч.

Літаратурна-крытычныя творы аўтарытэтных пісьменнікаў міжваеннага перыяду (Ёвана Дучыча, Мілаша Црнянскага, Растка Петравіча, Іва Андрыча, Сімы Пандуравіча, Момчыла Настасіевіча, Ісідоры Секуліч, Мілана Кашаніна, Рыста Раткавіча, Радэ Драінца).

Літаратура, публіцыстыка, крытыка часоў Другой сусветнай вайны і рэвалюцыйных пераўтварэнняў. Адносіны да сацыялістычнага рэалізму і магістральных шляхоў савецкай літаратуры ў пасляваенны перыяд. Працяглая палеміка, падзел пісьменнікаў у залежнасці ад ідэалагічных і эстэтычных арыенціраў. Трыбуны розных пазіцый: “Књижевне новине”, “Савременик” – “Младост”, “Дело”.

Літаратурна-крытычныя і эсэістычныя публікацыі шырока вядомых сербскіх пісьменніцкаў другой паловы ХХ стагоддзя – І.Андрыча, М.Бечкавіча, Д.Максімавіч, М.Павіча, М.Селімавіча, Б.Чопіча, Д.Чосіча і інш.

Наватарства крытычных поглядаў Зорана Мішыча (1921-1976), аўтара кніг “Слова і час” (1953), “Слова і час” (І-ІІ, 1963).

Сінтэз нацыянальна-гістарычнай свядомасці ў сербскай літаратуры і крытыцы ХХ ст. (Мілаш Црнянскі, Добрыца Чосіч, Драгаслаў Міхаілавіч, Міадраг Булатавіч, Міларад Павіч).

Cучасны стан сербскай крытыкі, яе суадносіны з навуковым літаратуразнаўствам. Багацце літаратурна-крытычных жанраў, шматстайнасць метадалогіі, стылістыкі. Актыўныя і аўтарытэтныя крытыкі 1960-90-х гадоў (М.Багданавіч, З. Гаўрылавіч, Д.Жыўкавіч, А.Еркаў, П.Міласаўлевіч, С.Ж.Маркавіч, М.Маціцкі, П.Палавестра і інш.). Прысутнасць літаратурных крытыкаў у СМІ Сербіі.

Сербскія крытыкі і літаратуразнаўцы-славісты другой паловы ХХ – пачатку ХХІ стагоддзяў: Бабавіч Міласаў, Божавіч Зоран, Буняк Петар, Касанавіч Богдан, Вулеціч Вітамір, Ёванавіч Мілівое, Лаліч Радаван, Лукіч Свэта, Пэнчыч Сава, Сібінавіч Міадраг, Стойніч Міла, Човіч Бранімір і інш.

Гісторыя ўкраінскай літаратурнай крытыкі

Спецыфіка ўкраінскай літаратурнай крытыкі. Яе перыядызацыя.

Вытокі і перадумовы зараджэння літаратурнай крытыкі ва Украіне на працягу Х–ХVІІІ стст. Міфалагічнае і хрысціянскае светабачанне. Крытычны элемент, які змяшчаецца ў сінкрэтычных тэкстах, мастацка-філасофскіх творах, падручніках паэтыкі і рыторыкі.

Стымулы развіцця эстэтычнай крытыкі: асвета, кнігадрукаванне, развіццё свецкай літаратуры, паэтыка і рыторыка. Знешнія ўплывы на развіццё літаратурна-крытычнага працэсу. Роля рэлігійнай палемічнай літаратуры ў фарміраванні крытычных падыходаў. Культурнае ўзаемадзеянне Украіны з Еўропай і светам. Кіева-Магілянская акадэмія як цэнтр украінскай літаратуры і крытычнай думкі ХVІІІ ст. Літаратурная крытыка ў перыяд пераходу ад класіцызму да барока. “Сад паэтычны” (1736–1737) М. Даўгалеўскага і фарміраванне новай украінскай літаратуры. Асэнсаванне свайго пісьменства ў каардынатах “Расія – Украіна – Захад”. Праявы ўкраінска-беларускай культурнай супольнасці.

Станаўленне літаратурнай крытыкі ў першай трэці ХІХ ст. “Украіна вачыма Захаду”: нацыянальная самабытнасць, фальклор украінцаў у крытычных аглядах еўрапейскіх аўтараў. Узаемадзеянне класіцыстычнай, асветніцкай, рамантычнай эстэтычнай свядомасці. Значэнне ўкраінскай рознамоўнай перыёдыкі пачатку ХІХ ст. («Харьковскій Демократ», «Украинский вестник», «Украинский журнал») ў справе сцвярджэння нацыянальнай літаратуры і літаратурнай крытыкі.

Месца і роля І. Катлярэўскага (1769–1838) ў літаратурна-крытычным працэсе. Еўрапейскі рамантызм, усеславянскае адраджэнне і ўкраінская крытычная думка. Значэнне харкаўскай школы рамантыкаў. Украінскія перыядычныя выданні першай паловы ХІХ ст. Развіццё крытыкі і распрацоўка пытанняў народнасці мастацтва: спалучэнне прынцыпаў культурна-гістарычнай школы і этнаграфічнай даставернасці. Уплыў канцэпцый філасофіі, тэорыі мастацтва, распрацаваных у Еўропе (“Ідэі да філасофіі гісторыі чалавецтва” І. Г. Гердэра, “Літаратура” А. Л. Ж. дэ Сталь і інш.).

П.Гулак-Арцямоўскі (1790–1865) як перакладчык працы “Крытыка” польскага пісьменніка І. Красіцкага. Роля І. Сразнеўскага (1812–1880) ў развіцці крытыкі: альманах “Украинский сборник”. Г. Квітка-Аснаўяненка (1778–1843) і яго ўдзел у альманаху “Утренняя зоря”. Тыпалагічныя сыходжанні ў поглядах рускіх (В. Жукоўскі), польскіх (І. Красіцкі), украінскіх літаратараў на ролю і задачы крытыкі.

Творчасць Т. Шаўчэнкі (1814–1861) як стымулятыўны фактар украінскага літаратурна-крытычнага працэсу. Адкрыццё ім новых эстэтычных каштоўнасцей мастацкага твора. Стаўленне Т. Шаўчэнкі да расійскай і еўрапейскай крытыкі.

Літаратурна-крытычная і публіцыстычная дзейнасць М. Максімовіча (1804–1873) і М. Кастамарава (1817–1885). В. Бадзянскі (1808–1877) – пісьменнік, фалькларыст, крытык, сувязнік славянскіх літаратур. Творчасць М. Гогаля ў ацэнках рускай і ўкраінскай крытыкі сярэдзіны ХІХ ст.

Культурны і літаратурны рух ва ўкраінскай Галічыне і Львоўскім ўніверсітэце як значнейшым яе асяродку. Літаратурна-крытычныя разважанні ў творах “Рускай тройцы” (1833–1834). Альманах “Русалка Дністрова” (1837). Я. Галавацкі як вучоны і крытык. Зараджэнне заходнеўкраінскай перыёдыкі ў 50-х гг. ХІХ ст. (“Зоря галицька”, “Дневник Руський” і інш.), яе роля ў развіцці ўкраінскай мовы, літаратурна-крытычный думкі. Змаганні прадстаўнікоў клерыкальна-схаластычнай, “масквафільскай” і “нарадоўскай” крытыкі.

Асяродкі развіцця ўкраінскай крытычнай думкі: Кіеў, Харкаў, Львоў, Пярэмышль, Масква, Пецярбург, Варшава, Вена. Распрацоўка пытанняў творчага метаду, грамадскага прызначэння літаратуры, магчымасцей раскрыцця нацыянальнага характару і інш.

Украінская літаратурная крытыка 60-х гадоў ХІХ ст. Часопіс “Основа” (1861–1862). Рознааспектнасць літаратурнай дзейнасці П. Куліша (1819–1897). Яго літаратурна-крытычныя працы (“Характар і задачы ўкраінскай крытыкі”, 1861), нарысы пра творчасць амаль усіх тагачасных украінскіх пісьменнікаў. Суб'ектыўныя і аб'ектыўныя фактары ў станаўленні “этнаграфічнай, эстэтычнай крытыкі” П. Куліша. Уплыў П. Куліша на развіццё ўкраінскай літаратуры і літаратурнай крытыкі другой паловы ХІХ ст.

Заходнеўкраінская перыёдыка: пераемнасць літаратурна-крытычных традыцый у дачыненні да агульнаўкраінскага літаратурнага працэсу пад уплывам творчай спадчыны Т. Шаўчэнкі як стымулятара крытыцызму, крытэрыя ацэнкі новых твораў, аргумента пры вызначэнні нацыянальнай самабытнасці ўкраінскай літаратуры.

Літаратурна-крытычны рух ва Украіне ў 1870-я гады. Перыяд дамінавання рэалізму. Роля М. Драгаманава ў развіцці ўкраінскай грамадскай думкі, літаратурнай крытыкі, публіцыстыкі. Сувязі з беларускімі публіцыстамі-народнікамі; выданне “Гомон”.

Задачы літаратурнай крытыкі, яе роля ў грамадскім жыцці Украіны канца ХІХ ст. суадносна з сітуацыямі ў Расіі і Аўстра-Венгрыі.

Канец ХІХ – пачатак ХХ ст. і духоўная атмасфера ў Еўропе. Пара сталасці ўкраінскай літаратуры і літаратурнай крытыкі. Праблемы рэалізму і мадэрнізму. Украінская перыёдыка гэтага часу. Кансалідацыя прагрэсіўных творчых сіл вакол львоўскага часопіса “Жице і слово” (1894—1897) пад рэдакцыяй І. Франко. Мадэрнісцкая арыентацыя творчых пошукаў і кіеўскі часопіс “Українська хата” (1909–1917).

Асаблівасці літаратурна-крытычных выступленняў І. Білыка. Пачатак літаратурна-крытычнай дзейнасці І. Франко. Галіцкая перыёдыка. Шматпрофільнасць перыядычных выданняў: “Літературно-науковий вістник” (у 1898–1906 выходзіў у Львове, у 1907–1914, затым у 1917–1919 – у Кіеве), яго роля ў развіцці прыгожага пісьменства, літаратураўзнаўства, крытыкі, усіх галін гуманітарных навук; “Киевская старина” (1882–1907) – гістарычны часопіс, які спрыяў развіццю нацыянальнай культуры, літаратуры, мастацкай крытыкі.

Агляды ўкраінскага літаратурнага руху ў іншамоўнай прэсе, іх уплыў на фарміраванне тэарэтычных асноў літаратурнай крытыкі (польскія выданні ў Галічыне і Кіеве, Варшаве, нямецкія – у Аўстра-Венгрыі; водгукі ў Женеве, Парыжы і г. д.)

Філасофска-эстэтычны кірунак украінскай літаратурна-крытычнай думкі на мяжы ХІХ і ХХ ст. Іван Франко і яго канцэпцыі “сацыяльнай крытыкі” (“Літературні письма”), “літаратурнай крытыкі” (“Слово про критику”), “науковай крытыкі” (“Із секретів поетичної творчості”). Роля І. Франко-крытыка ва ўкраінска-польскіх літаратурных кантактах.

В. Стафанік, В. Шчурат і літаратурна-крытычны працэс пачатку ХХ ст. на землях Усходняй і Заходняй Украіны.

Леся Украінка як літаратуразнаўца і крытык. Характар яе крытычных публікацый: аператыўнасць, кампетэнтнасць, адзінства эстэтычных, палітычных, маральных прынцыпаў. Супрацоўніцтва Леся Украінкі з расійскай перыёдыкай, папулярызацыя ўкраінскіх і заходнееўрапейкіх пісьменнікаў.

Удзел у літаратурна-крытычным працэсе Украіны беларускага крытыка і публіцыста С. Палуяна. М. Багдановіч як крытык і літаратуразнаўца, яго ўкраіназнаўчы даробак.

Арганізацыя палітычнага і літаратурнага жыцця ўкраінцаў з другога дзесяцігоддзя ХХ ст.: а) у складзе УССР, б) у складзе Польшчы (1921–1939), в) пад уладай Румыніі, г) пад уладай Чэхаславаччыны. Залежнасць літаратурнага працэсу і літаратурнай крытыкі ад палітыкі ўлад і дзяржаўнай прыналежнасці творцаў. Асноўныя калізіі: разарванасць прасторы, стан перыядычнага друку, цэнзура, рознавектарнасць ва ўспрыняцці развіцця літаратурнага працэсу (ацэнкі – пазітыўныя/негатыўныя,тэндэнцыі – новыя/вядомыя, перспектыўныя/ невыразныя, праблемы важныя/дробныя, прысутнасць/адсутнасць прафесійнага аналізу, бачанне/адсутнасць яго – перспектывы станаўлення асобы пісьменніка, будучыні рэгіянальнага – нацыянальнага – еўрапейскага літаратурнага працэсу) і г. д.

Наварства ўкраінскай літаратуры 1920–30-х гг. і крытыка. Дыскусіі з шырокім дыяпазонам ацэнак літаратурных з'яў і працэсаў. Перыёдыка украінскіх літаратурных арганізацый: часопісы “Плуг”, “Гарт”, “Червоний шлях”, “Молодняк”, “Літературний ярмарок” і інш. Украінскі і беларускі друк часу: тыпалогія крытычных ацэнак развіцця нацыянальных літаратур.

Украіна і ўкраінцы пасля Другой сусветнай вайны. Лібералізацыя грамадства ў 1950-я – пачатку 1960-х гг. Узаемадзеянне нацыянальнах літаратур, крытычнага патэнцыялу ў межах СССР. Змена крытычных парадыгм: дасягненні, памылкі, пралікі. Крытыка пад ідэалагічным уціскам.

Рытмы і арытмія мастацкага жыцця і літаратурнай крытыкі ў другой палове ХХ ст. Асэнсаванне літаратуры “буржуазна-нацыяналістычнага характару”, перыяду “расстралянага адраджэння”. Афіцыйная рэакцыя на адражэнцкія тэндынцыі ў літаратурным працэсе, наватарскія пачыны літаратуразнаўства і крытыкі Адмаўленне ад “сацыялістычнай эстэтыкі”, імкненне да “эстэтычных адкрыццяў” І. Дзюба як літаратурны крытык. Украінская літаратура ў час крызісу савецкай таталітарнай сістэмы (другая палова 1960-х – сярэдзіна 1980-х гг.).

Працэс перабудовы і мастацкая літаратура. Часопісы “Вітчизна” (выдаецца з 1933 г. пад рознымі назвамі: “Радянська література”, “Українська література” і інш., сучасная назва з 1946 г.), “Дніпро” (пад рознымі назвамі выдаецца з 1927 г.; сучасная назва з 1944 г.), “Київ” (выдаецца з 1983 г.), “Всесвіт” (выдаецца з 1925 г.), “Дзвін” (раней – “Жовтень”, заснаваны ў 1940 г., выходзіў пад рознымі назвамі, сучасная назва з 1990 г.), газета пісьменнікаў Украіны “Літературна Україна” (заснавана ў 1927 г. пад назвай “Літературна газета”, сучасная назва з 1962 г.), навукова-тэарэтычны і крытычны часопіс “Слово і час” Інстытута літаратуры ім. Тараса Шаўчэнкі НАН Украіны і Нацыянальнага саюза пісьменнікаў Украіны (выходзіць з 1957 г.), “Критика” (выдаецца з 1996 г.), іншыя выданні ў развіцці нацыянальнай літаратуры, мастацкага перакладу, літаратуразнаўства і крытыкі.

Украіна ва ўмовах незалежнасці. Крытыка часу і навукова-абгрунтаваны погляд на сам феномен літаратурнай творчасці, разуменне літаратуры як суверэннай галіны духоўнай дзейнасці чалавека.

Украінскія часопісы і газеты ва Украіне і замежжы, іх роля ў станаўленні самасвядомасці ўкраінцаў. Літаратурная крытыка ўкраінскай дыяспары і яе ўспрыняцце ва Украіне. Літаратурная крытыка і публіцыстыка.

Роля крытыкі ў міжнацыянальных зносінах, узаемадзеянні літаратур. Беларуска-ўкраінскія літаратурныя і культурныя сувязі.