![]() |
Гасырдын биринши шерегиндеги Казак хандыгынын ишки жане сырткы жагдайы.Date: 2015-10-07; view: 1812. Киши жуз Айтеке би. Орта жуз Казыбек би. Улы жуз Толе би. Казак когамынын этноалеуметтик курылымы Сынып 1. 18 г-дын аяк кезинде казак халкынын жалпы саны 2,5 млн адамға жуык болган 1897жылы Ресей империясында Жалпыга бирдей алгашкы халык санагы болды. Сол кезде Казакстанда туратын халык саны3,4 млнжуык. Калаларда туратын казактардын саны 1,1 пайыз. Шынгыс хан Казахстанда 600 жыл биледи. Хан сайлаганда оларды ак кигизге отыргызды. 1822 – 1824 жылы Киши жуз бен Орта жузде хан билиги жойыла бастады. 1845 жылы Астрахань Губерния Ишки Ордада хан билиги жойылды. Казак хандары Туркистандагы Кожа Ахмед Иассауи мешитинде жерленеди. 18 гасырдын ен айбынды хандары: Тауке хан, Абылай хан, Абылхайыр. 19 гасырдын ен кушти ханы: Кенесары Касымулы. Шынгыс ханнын урпактары Султандар деп аталады. (Торелер) Султандарды маскаралагандар Кун толеди. «Кара суйектен» кыз алып некеге тургандар - Карамандар деп аталады. Дин окилдер – кожалар. Ар турли этностык топтар курамалар деп аталады. Ташкенттеги курама саны 50 мын адам. Тархандар – патша окиметине айрыкша адал кызмет еткендер. 1743 жылы 2 Елизаветанын – Орта жуздин батыры Жанибек, Киши жуздин батыры Есет тархан болды. Толенгиттерхандардын кызметшилери (Артурли улттар). Богенбай Акшаулы. (1680-1778).
Тауке хан билик еткен жылдар (1680-1715). (Осы кезде казактардын шекарасы Едил (Волга) озенине деин жеткен). Онтустик Казахстанннын аумагында Култобеде– манызды маселелер шешилген. Тауке хан кезинде – Туркистан казак астанасы болды. Казактар Сырдария озенинин 32 каласына ие болды. Тауке хан жайында ой айткан орыс тарихшысы А.И. Левшин. Тауке ханнынжасагы 80 мынга жуык. 1715 жылы Тауке хан кайтыс болды. Мурагери Кайып ел баскара алмады. Орталык хандык биликтин алсиреуи Киши жузде – Абилкайырдын, Орта жузде – Болаттын, Самекенин, Кушиктин, Улы жузде – Жолбарыстын, Иманнын жагдайын алдекайда ныгайтты. 1716-1720 ж. Ертис озенинин жагалауында Омбы, Черкасск. Железинск, Жамишев, Семей. Оскеменаскери бекинистер курылды. Жонгарларды казактар – ата жауымыз деп санаган. 1697 жонгар хандыгына – Цеван – Рабтан (1663-1727) келди. 1698 жылы 40 мын жауынгер мен Улы жузге шабылды. Жонгардын Казахстанга ири жорыктары 1710-1717 жылдары. 1710 жылы Каракумда казак халыкынын курылтайы отти. Сол жиында Богенбай батыр букил жауынгер жасак куруды кабылдады. Киши жуздин ханы етип Абилкайырды сайлады. 1718 жылы кахак хандыгынын астанасы Туркистангажонгарлар жорык жасады. (30 мын жауынгер казактар) Алгадай – ежелден келе жаткан дастур. Жауынгер жекпе жекте тири немесе олетин. Абилкайыр(1680-1748) Толе би Алибекулы (1663-1756) Айтеке би Байбекулы (1681-1766) Казыбек би Келдибекулы (1667-1763)
|