Начало ВОВ. Немецко-фашистский оккупационный режим на на территории Беларуси.
Date: 2015-10-07; view: 434.
В воскресенье 22 июня 1941 г., около 4 часов утра, без объявления войны фашистская Германия напала на Советский Союз. Внезапности нападения и мастерству немецкого командования в первые недели войны противостояли мужество, героизм советских воинов. Пограничники вместе с частями Красной Армии героически отстаивали родную землю. Легендарный подвиг совершили защитники Брестской крепости. Утром 22 июня, после того как гитлеровцы оказались не в состоянии взять крепость с ходу, она была окружена. Против небольшого гарнизона, состоявшего из пограничников и солдат отдельных подразделений 6-й и 42-й дивизий, фашистское командование бросило целый армейский корпус. Крепость подверглась ожесточенной бомбардировке с воздуха и беспрерывному артиллерийскому обстрелу. Заняв круговую оборону, защитники сражались более месяца. Бои шли уже на подступах к Смоленску, а крепость стояла. Танковые соединения немецких войск к концу дня 25 июня продвинулись в направлении Вильнюс-Минск — на 180 км и в направлении Брест-Минск на 250 км и отрезали путь отхода 11 дивизиям Западного фронта. Однако захватить с ходу столицу БССР Минск немецким войскам не удалось. С 25 по 28 июня 1941 г. здесь развернулись тяжелые бои. Под Минском среди других прославила себя 100-я стрелковая дивизия (генерал-майор И.М. Руссиянов). Только к вечеру 28 июня 1941 г. немецкие танки ворвались в Минск. На этом закончился первый, самый трагический, период оборонительных боев на территории Беларуси. Последним из областных центров БССР 19 августа 1941 г. был захвачен Гомель. К осени 1941 г. вся территория Беларуси была оккупирована немецко-фашистскими войсками. Тяжелые двухмесячные оборонительные бои советских войск на территории Беларуси способствовали срыву фашистского плана «молниеносной войны», дали возможность Ставке Верховного главнокомандования сконцентрировать резервы и провести оборонительные мероприятия на московском направлении.
52. (пр)На протяжении июня-августа 1941 г. на территории Беларуси был установлен жестокий оккупационный режим. Основной его целью была тотальная экономическая эксплуатация Беларуси, постепенная колонизация ее территории, германизация, выселение и, в значительной степени, уничтожение коренного населения. Для оперативного управления территория Беларуси была разделена. До сентября 1941 г. территория Беларуси была подчинена военной администрации, ее управление сохранилось и позже на значительной части Восточной и Центральной Беларуси. С 1 сентября 1941 г. в границах генерального округа Беларуси была установлена власть гражданской администрации во главе с В. Кубе. На оккупированной территории действовало множество строительных, дорожных организаций, хозяйственных служб, которые занимались организацией продовольственных поставок и мобилизацией местного населения для выполнения необходимых для армии работ.
В оккупированной республике развернулось массовое партизанское движение, в котором участвовало около 400 тыс. человек. Действовали подпольные партийные органы, патриотические и антифашистские организации. Под предлогом борьбы с партизанами фашисты провели на территории Беларуси 140 карательных операций, во время которых сожжены сотни деревень, часто вместе с жителями. Памяти жертв фашизма посвящен мемориальный комплекс "Хатынь" сооруженный на месте сожженной вместе с жителями деревни.
53. Борьба против оккупантов началась в обстановке наступления немецко-фашистских войск. Поэтому основная работа по организации подплья и партизанского движения разворачивалась в условиях оккупации. Возглавили борьбу населения партийне органы, которые начали создавать сеть подпольных организаций и групп, организовывать партизанские отряды. Уже на пятый день войны в пинском районе был сформирован один из первых партизанских отрядов в Беларуси под руководством Василия коржа. В июле 1941 г. рабочие картонной фабрики создали партизанский отряд под руководством директора Миная Шмырева. Борьбу с врагом вели подпольщкики. Широкую диверсионную деятельность на крупном железнодорожном зле в Орше развернул бывший начальник паровозного депо Константин Заслонов. Одним из первых начало действовать партийное и комсомольское подполье в Минске. Его руководители Козинец, Кедышко, Кабушкин. Развертывание массовой борьбы против фашистских захватчиков весной 1942 г. было связано с созданием партизанских бригад. Комиссаром одной из них стал Петр машеров. К середине 1942 г. партизанское движение на оккупированной территории СССР приняло такие масштабы, что возникла необходимость создания единого координирующего центра. 30 мая 192 г. Государственным Комитетом Обороны были образованы Центральный штаб партизанского движения при Ставке Верховного Главнокомандования, а также Белорусский штаб партизанского движения. В ходе борьбы с врагом к концу 1943 г. партизанам удалось освободить около 60 % территории Беларуси. В 1943-1944 гг были проведены 3 этапа « рельсовой войны» по массовому разрушению железнодорожных путей.Против захватчиков вели борьбу как партизаны, так и гражданское население. 1943 г. принял участие в партизанском движении в качестве связного 99-летний дед Талаш. Вместе с отцами и дедами воевали и подростки: Тихон Баран, Марат Казей –разведчик. В условиях развертывания массовой партизанской борьбы активизировалось подпольное движение. Одним из руководителей партийного подполья в Витебске стала Вера Хоружая. За три года в самоотверженной борьбе в тылу врага приняли участие свыше 1 млн. патриотов Беларуси, в том числе 374 тыс. партизан и 70 тыс. подпольщиков. Более 140 тыс. белорусских партизан и подпольщиков были награждены орденами и медалями, а столице БССР Миску в 1974 г. присвоено звание «Город-герой».
54. Восенню 1943 г., пасля разгрому нямецкiх войск пад Курскам, пачалося вызваленне тэрыторыi Беларусi. Сумесна з Чырвонай Армiяй дзейнiчалi 1-я польская дывiзiя iмя Т.Касцюшкi, партызанскiя атрады. Было вызвалена 40 раенаў Магiлеўскай, Вiцебскай, Гомельскай, Палескай абласцей. У 1944 г. пачаўся завяршальны этап Вялiкай Айчыннай вайны. Вызваленне ўсей тэрыторыi Беларусi ажыццяўлялася па плану «Баграцiен». Удзельнiчалi войскi 1, 2, 3-га Беларускiх франтоў, 1-га Прыбалтыйскага, а таксама Дняпроўская ваенная флатылiя, французскi добраахвотнiцкi авiяполк «Нармандыя-Неман», партызанскiя злучэннi. Супраць Чырвонай армii вораг сканцэнтраваў групу армiй «Цэнтр» колькасцю 1,3 млн. чал., каля 10 тыс. гармат i мiнаметаў, каля 1 тыс. танкаў, больш 1300 самалетаў. Нягледзячы на жорсткае супрацiўленне, Чырвоная Армiя здолела акружыць i знiшчыць шматлiкiя групоўкi войск (Вiцебскi, Бабруйскi, Мiнскi кацел). Вялiкi ўклад у зваленне Беларусi ўнеслi партызанскiя злучэннi. За месяц наступлення савецкiя войскi ачысцiлi ад ворага ўсю тэрыторыю Беларусi, большую частку Лiтвы, частку Латвii, усходнiя раены Польшчы. Аперацыя «Баграцiен» мела гiстарычнае значэнне. Была знiшчана варожая групоўка армiй «Цэнтр» (28 дывiзiй з 38), забiта 381 тыс., узята ў палон 158 тыс. салдат i афiцэраў. Савецкiя армiя падыйшла да гранiц Усходняй Прусii, што стварыла спрыяльныя ўмовы для вызвалення шэрагу краiн Еўропы i разгрому фашысцкай Германii. Саюзнiкi па антыгiтлераўская каалiцыi ўбачылi,што СССР сваiмi сiламi знiшчыць ворага, i ў 1944 г. адкрылi другi фронт. Вялiкая колькасць партызан, падпольшчыкаў, дапрызыўнай моладзi ўлiлiся ў рады Чырвонай Армii. Вызваленая Беларусь пачала адраджаца i працаваць на патрэбы фронта перамогi. Была адноўлена дзяржаўная мяжа СССР.
54.(пр)Дзякуючы паспяховым дзеянням Савецкай армii, фашысцкая Германiя былi разгромлена. 8 мая Германiя падпiсла акт аб безагаворачнай капiтуляцыi. 9 мая было аб`яўлена Святам Перамогi. 9 жнiўня 1945 г. Чырвоная Армiя i Флот пачалi баявыя дзеяннi супраць мiлiтарысцкай Японii, была лiквiдавана галоўная сiла – Квантунская армiя. Ужо пасля гэтага адбылiся атамныя бамбардзiроўкi ЗША Хiрасiмы i Нагасакi. 2 верасня 1945 г. Японiя падпiсала акт аб безагаворачнай капiтуляцыi.
Многiя дзяржавы i народы ўнеслi свой уклад у перамогу над фашызмам (саюзнiкi ЗША, Англiя, Францыя i iнш.). Аднак галоўны, рашаючы ўклад унес СССР, савецкi народ, у тым лiку i беларусы. На алтар Перамогi Беларусь прынесла мiльены жыццяў. У полымi вайны загiнуў кожны трэцi жэхар Беларусi. На франтах вайны, у дзеючай армii змагалiся 1 млн. 300 тыс. беларусаў i ўраджэнцаў рэспублiкi. Звыш 300 тысяч салдат i афiцэраў – ураджэнцаў Беларусi атрымалi ордэны i медалi, 44 воiны ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза. На акупiраванй тэрыторыi партызаны i падпольшчыкi знiшчылi амаль паўмiльена гiтлераўцаў i палiцэйскiх. Шмат ураджэнцаў з Беларусi ўдзельнiчала ў еўрапейскiм руху Супрацiўлення. На аборону радзiмы працавала больш 60 эвакуiраваных беларускiх прадпрыемстваў, прыкладна 1,5 млн. жыхароў. Вялiкi ўклад у перамоглу ўнеслi iнтэлiгенцыя, работнiкi навукi, культуры, мастацтва.
Подзвiг беларускага народа ў барацьбе з фашысцкiмi захопнiкамi прызнаны сусветным супольнiцтвам. За вялiкi ўклад у разгром фашысцкай германii, вялiзныя страты, панесеныя ў вайне, Беларусь у 1945 г. атрымала права стаць адной з краiн, стваральнiц ААН – самай аўтарытэтнай i ўплывовай арганiзацыi, якая i сення ахоўвае мiр i бяспеху народаў.
55.Удзел у рабоце Арганізацыі Аб'яднаных Нацый паклаў пачатак новаму этапу знешпалітычнай дзейнасці Беларусі, якая працякала ў адпаведнасі з нормамі міжнароднага права і ажыццяўлялася ў розных міжнародна прававых формах. Рэспубліка вяла значную дыпламатычную перапіску, ўдзельнічала ў рабоце розных міжнародных канферэнцый, была членам многіх міжнародных арганізацый, мела дагаворную практыку, аказвала дапамогу краінам, якія сталі на шлях незалежнасці і развіцця. Пастаяннае прадстаўніцтва Беларусі пры ААН спрыяла і спрыяе больш эфектыўнай абароне знешпалітычных інтарэсаў рэспублікі ў розных органах ААН. На працягу 1945-1985 гг. БССР удзельнічала ў рабоце больш за сто міжнародных арганізацый і іх органаў, у тым ліку выбарных. Так, Беларусь прымала удзел у стварэнні і дзейнасці Міжнароднай арганізацыі прафсаюзаў (1945 г.), Міжнароднай арганізацыі дэмакратычнай моладзі (1945 г.), Сусветнага Савета Міра (1948 г.) і г.д. Па прапанове БССР ААН у 1946 г. прыняла рэзалюцыю «Аб выдачы і пакаранні ваенных злачынцаў». У 1948 г. Беларусь падтрымала ідэю стварэння дзяржавы Ізраіль. У 1954 г. БССР стала пастаянным членам ЮНЕСКА і Міжнароднай арганізацыі працы, а ў 1956 г. уступіла ў камітэт ААН па сельскай гаспадарцы і жыллёваму будаўніцтву. У 1958 г. было адкрыта пастаяннае прадстаўніцтва БССР пры ААН. У 1974-1975 гг. БССР выбіралася пастаянным членам Савета Бяспекі ААН і унесла свой уклад у падрыхтоўку і правядзенне ў Хельсінкі ў 1975 г. Нарады па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе. Такім чынам, праз міжнародныя і міжурадавыя арганізацыі і іх органы Беларусь далучалася да сусветнага вопыту ў палітычнай сферы жыцця, ўмацоўвала свой аўтарытэт на міжнароднай арэне.
56. Вялiкая Айчынная вайна i фашысцкая акупацыя прынелсi беларускаму народу вялiзарныя бедствы: загiнула больш за 2 млн. 200 тыс. чалавек, толькi прамыя страты склалi 75 млрд. р., былi разбураны гарады, вескi, прамысловыя прадпрыемствы. Аднаўленне эканомiкi пачыналася адразу пасля вызвалення – у канцы 1943—1944 году. Аднак галоўнае было зроблена пасля заканчэння Айчыннай вайны, у ходзе рэалiзацыi чацьвертага пяцiгадовага плана аднаўлення i развiцця народнай гаспадаркi 1946—1950 гг.
У галiне прамысловасцi адбылося не толькi аднаўленне разбуранага, развiцце тых галiн, якiя iснавалi да вайны, але i стварэнне новых – аўтамабiльная, трактарная, дарожных машын i будаўнiчых механiзмаў i iнш. Вялiкiя поспехi адбылiся ў стварэннi энергетычнай i палiўнай базы народнай гаспадаркi – к 1950 г. выраб электраэнэргii перавысiў даваенны ўзровень на 47 %.
Ва ўсiх галiнах, асаблiва ў машынабудаваннi, у значных маштабах рабiлася тэхнiчная рэканструкцыя, уводзiлася больш дасканалае абсталяванне, выкарыстоўвалiся новыя метады вытворчасцi: механiзацыя, электрыфiкацыя i аўтаматызацыя.
Прадпрыемствы мясцовай прамысловасцi наладжвалi вытворчасць тавараў народнага спажывання, абутку, адзення, вырабаў са скуры, будаўнiчых матэр`ялаў i iнш., у тым лiку новых вiдаў вырабаў: швейных машын, посуду, бытавых электрапрыбораў. Далейшае развiцце атрымала легкая прамысловацсь: былi пабудаваны Мiнскi i Гродзенскi тонкасуконныя камбiнаты па вырабу тонкасуконных i шэрсцяных тканiн, рэканструяваны гарбарка-абутковыя прадпрыемтсвы, iльназаводы, хутка развiвалiся швейная, скураная i iншыя галiны легкай прамысловасцi.
Хуткiмi тэмпамi iшло аднаўленне i развiцце прамысловасцi ў заходнiх раенах Беларусi, тут будавалiся новыя прадпрыемствы, а аб`ем прамысловай прадукцыi тут у 1950 г. перасягнуў даваенны ўзровень амаль удвая.
Усяго за пяцiгодку было адноўлена, пабудавана i ўведзена ў дзеянне каля 6 тыс. прадпрыемстваў, а агульны рост валавай прадукцыi прамысловасцi складаў 115 % да ўзроўня 1940 г.
Вельмi цяжкiм было аднаўленне сельскай гаспадаркi, i ўсе ж такi ў канцы чацьертай пяцiгодкi агульная пасяўная плошча склала 91,4 % даваеннай, а па валаваму аб`ему прадукцыi сельскай гаспадаркi рэспублiка амаль што дасягнула даваенны ўзровень.
Хуткае аднаўленне i развiцце прамысловасцi, некаторыя поспехi ў сельскагаспадарчай вытворчасцi далi магчымасць палепшыць становiшча насельнiцтва, будаваць жылле, аднавiць сiстэмы аховы здароўя i адукацыi.
Трэба адзнацыць, што паслеваеннае развiцце вызначае ў значнай ступенi далейшую спецыялiзацыю Беларусi ў адзiным народнагаспадарцым комплексе СССР, адбылося змяненне структуры прамысловай вытворчасцi i эканомiкi рэспублiкi.
У 1946—1950 гг. былi створаны ўмовы для далейшага развiцця рэспублiкi.
57.В послевоенные годы сохранялась политическая система, которая сложилась в 20 – 30 –е года, то есть тоталитарная.Первым шагом в общественно-политической жизни после войны стали выборы в Верховный Совет БССР (1947г), местный совет (1948г). Они прошли при высокой активности избирателей.Но, к великому сожалению, Беларусь покрывает новая волна репрессий – очередные аресты, ссылки, ограничения некоторые виды деятельности. Они продолжались до 1953 г. Необоснованно репрессированы по политическим мотивам тысячи людей, которые позже были реабилитированы.репрессии были направлены главным образом на интеллигенцию, т.к. в ее среде рождались идеи обновления. Началась борьба с так называемым космополитизмом, низкопоклонством перед западом. Началось преследование видных ученых, научных направлений (генетика), вернувшихся военнопленных.Сложная ситуация сложилась в западной Беларуси. Здесь имело место вооруженная борьба против Советской власти военизированных групп. Жертвами этой борьбы становятся партийные и комсомольские активисты, учителя, военнослужащие. Только летом 1946г. бандиты провели 120 убийств, 190 грабежей, 18 разбоев.Таким образом обстановка в западной Беларуси вызывает недоверие власти к некоторым местным жителям (бывших партизан, священников и т.д.)Смерть Сталина (5.03.53) способствовала обновлению общества. Этот процесс получил название “Хрущевская оттепель”. На ХХ съезде (1956г) были вскрыты причины культа личности и показаны негативные процессы в обществе. Предпринимаются действия по совершенствованию политической системы:-1953-1956гг расширяются права союзных республик, что способствует их суверенитету.Республики могли утверждать планы производства, распределять все виды промышленной продукции, ряд предприятий союзного подчинения передаются в республиканское подчинение.
57. (пр) -В первой половине 60-х годов возрождается территориально-производственный принцип построения государственных организаций.
-Провозглашается программа построения коммунизма (1961г. ХХII съезд КПСС). Но она принималась без достаточной оценки объективных условий.
-Со второй половины 70-х годов концепция построения коммунизма получает свое продолжение в концепции развитого социализма.В середине 60-х годов в стране произошла очередная смена власти. Первым секретарем ЦК КПСС был избран Л.И. Брежнев. Начались крупные преобразования в с/х и промышленности, государственном руководстве. Однако эти новации не были долговременными. Происходит откат к методам административно-командной системы.С 1965 по 1980 партийную организацию Беларуси возглавил П.М. Машеров. Он внес весомый вклад в развитие экономики, культуры, науки. После его трагической гибели КПБ с 1980 по 1983 возглавлял Т.Я. Киселев. В 70-х 80-х годах ограничивается инициатива Советов, происходит “огосударствление” профсоюзов. Они становятся одним из звеньев партийно-государственной системы. Формализм и показуха характерны для деятельности комсомола наряду с идейно-политическим и патриотическим воспитанием молодежи.Добросовестный труд не получал достойного вознаграждения. Проявлялась “уравниловка” в оплате. Падала производственная дисциплина.Таким образом общественно политическая жизнь в стране характеризовалась относительным потеплением политического климата, и демократизацией. С другой стороны - новыми деформациями, всевластью партийно-государственной бюрократии.
58. За гады Вялікай Айчыннай вайны на Беларусі была амаль поўнасцю знішчана матэрыяльна-тэхнічная база ўстаноў адукацыі, навукі і культуры. Але да 1950 г. школьная сетка ў рэспубліцы была адноўлена. Ў 1951-1955 гг. адбылося дальнейшае пашырэнне сярэдней адукацыі, якое ішло шляхам арганізацыі новых школ і пераўтварэння сямігодак у сярэднія школы. У снежні 1958 г. Вярхоўны Савет СССР прыняў закон «Аб умацаванні сувязі школы з жыццём і аб далейшым развіцці сістэмы народнай адукацыі ў СССР». Адпаведны закон быў прыняты ў 1959 г. у БССР. Ён прадугледжваў увядзенне ўсеагульнага 8-гадовага навучання. У 70-я гг. у БССР была ўведзена ўсеагульная сярэдняя адукацыя моладзі. Ўжо ў 1977 годзе 98 % закончыўшых восем класаў працягвалі вучобу ў школе з мэтай атрымання сярэдняй адукацыі. Новай спробай рэформы школы было прыняцце ў 1984 г. дакумента «Асноўныя напрамкі рэформы агульнаадукацыйнай і прфісійнай школы». У сярэдзіне 80-х гг. сістэма адукацыі ў БССР налічвала 6223 агульнаадукацыйных школ з 1468 тыс. вучняў; 139 сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў, у якіх налічвалася звыш 160 тыс. навучэнцаў.Пашыралася падрыхтоўка рабочых кадраў праз прафісійна – тэхнічныя вучылішчы. Развівалася вышэйшая школа. Так, у 1945 г. быў адкрыты Беларускі тэатральны інстытут, у 1951 г. – Гродзенскі сельскагаспадарчы інстытут, у 1953 г. – Гомельскі інстытут інжынераў чыгуначнага транспарту, За 1960-1985 гг. былі адкрыты Мінскі радыётэхнічны інстытут, Віцебскі тэхналагічны інстытут лёгкай прамысловасці, Мінскі інстытут культуры, Магілёўскі тэхналагічны. У 1985 г. у ЗЗ ВНУ Беларусі навучалася 182 тыс. студэнтаў, а агульны лік выпускнікоў ВНУ вырас з 10 тыс. у 1960 г. да 31,9 тыс. у 1985г. Значныя дасягненні былі зроблены ў развіцці навукі. У 1944 г. у Мінску зноў пачала сваю дзейнасць Акадэмія навук БССР. Да канца 1950 г. у рэспубліцы дзейнічала 77 навуковых устаноў, а ў 1958г - 83. Акадэмічныя ўстановы пачалі дзейнічаць у Гомелі, Магілёве, Гродне, Віцебску. Быў адкрыты шэраг новых інстытутаў ў галіне фізіка-тэхнычных, хімічных, біялагічных і іншых навук. Беларускія вучоныя ўнеслі значны ўклад у распрацоўку фізікі элементарных часціц, атамнага ядра, квантавай электронікі, радыёфізікі, фізікі плазмы, паўправаднікоў і дыэлектрыкаў. Вялікі аўтарытэт у колах навуковай грамадскасці маюць і сёння школы акадэмікаў М.А.Барысевіча, Ф.І.Фёдарава, В.І.Крылова, В.А.Белага, М.С.Казлова,А.С.Махнача,
58(пр)Гонарам рэспублікі з'яўляюцца касманаўты Пётр Клімук і Уладзімір Кавалёнак, якія неаднаразова пабывалі ў космасе. Далейшае развіццё ў пасляваенны час атрымала літаратура. Ва ўвесь голас заявілі аб сабе маладыя пісьменнікі І.Шамякін, Я.Брыль, І.Мележ, А.Кулакоўскі, А.Васілевіч; паэты К.Кірэенка, А.Вялюін,; драматургі А.Макаёнак, К.Губарэвіч і інш. Большасць празаічных твораў прысвячалася падзеям Вялікай Айчыннай вайны. Ў раманах «Глыбокая плынь» І.Шамякіна, «Мінскі напрамак» І.Меліжа, «Векапомныя дні» М.Лынькова адлюстраваны старонкі гераічнай барацьбы беларускага народа супраць фашысцкіх захопнікаў. На мяжы 50-60 гг. шырокую вядомасць атрымалі творы В.Быкава, І.Навуменкі, І.Чыгрынава. Гістарычная тэма ў беларускай прозе знайшла ўвасабленне ў творах У.Караткевіча «Дзікае паляванне караля Стаха», «Чорны замак Альшанскі», «Зямля пад белымі крыламі», «Каласы пад сярпом тваім» і інш. У 60-80 гг. павялічалася колькасць тэатраў з 11 у 1960 г. да 17 у 1985 г. Напрыклад, у 1971 г. у Мінску быў адкрыты Дзяржаўны тэатр музычнай камедыі, а ў 1982 г. – тэатр студыі кінаакцёра. Ў гэтыя ж гады пачалі творчую дзейнасць Дзяржаўны ансамбль танца БССР, вакальна-інструментальныя ансамбалі «Песняры», «Верасы», «Сябры», фальклорна-хараэграфічны ансамбль «Харошкі» і інш.У пасляваенныя гады плённа працавлі кампазітары рэспублікі. Былі напісаны опера «Алеся» Я.Цікоцкага, «Надзея Дурава» А.Багатырова, «Машэка» Р.Пукста і інш. У наступныя гады ў беларускай музыцы з'явіліся новыя імёны: І.Кузняцоў, С.Картэс, Я.Глебаў, І.Лучанок, Дз. Смольскі і інш. Шырокай і разнастайнай тэматыкай вызначалася выяўленчае мастацтва. Плённа працавлі Ф.Дарашэвіч, В.Волкаў, Р.Кудрэвіч і інш. Значным укладам у развіццё беларускага і сусветнага мастацтва з'явіліся работы М.Савіцкага «Партызанская мадонна», цыкл «Лічбы на сэрцы», у якім паказаны жахі фашысцкіх канцлагяроў, асбіста перажытых мастаком.Далейшае развіццё атрымала скульптурнае мастацтва. Ў партрэтным жанры найбольш выдзяляюцца творы З.Азгура, А.Бембеля, А.Глебава. Значным дасягненнем беларускіх скульптараў стаў завершаны ў 1954 г. ансамбль плошчы Перамогі ў Мінску (архітэктары ансамбля У.Кароль і Г.Заборскі). Адметнай тэндэнцыяй ў мастацтве становіцца манументалізм. У жанры скульптуры гэта прадвызначала з'яўленне мемарыяльных комплексаў «Хатынь» (скульптар С.Селіханаў, архітэктары В.Занковіч, Л.Левін, Ю.Градаў), «Брэсцкая крэпасць – герой» ( кіраўнік творчага калектыву А.Кібальнікаў), Курган Славы Савецкай Арміі (скульптар А.Бембель, А.Арцімовіч,
59. Политика перестройки нашла отражение в решениях апрельского 1985 г. Пленума ЦК КПСС. Применительно к Беларуси программа перестройки конкретизировалась в решениях XXX (1986 г.) и XXXI (1990 г.) съездов ЦК КПБ.В основу социально-экономического развития был положен курс на ускорение. Этот курс предполагалось осуществить за счёт:
1)научно-технического прогресса и его внедрения главным образом в машиностроительный комплекс;
2)интенсификация производства, отход от экстенсивных механизмов развития;
3)перераспределение финансовых потоков за счёт отхода от затратного капитального строительства и направления этих средств на развитие машиностроения;
4)активизация человеческого фактора, повышение активности людей. Укрепление дисциплины, наведение порядка в использовании сырья, ресурсов, повышение качества продукции.Курс на перестройку показал, что общество не достаточно восприимчиво к новым идеям. На деле происходило не ускорение, а замедление социально-экономического развития. Возникает напряженность в обеспечении промышленного и с/х производства сырьем и энергетическими ресурсами. Снижение цен на мировом рынке на нефть привело к тому, что в 1985-1986гг. доходы от ее экспорта уменьши на 1/3.
Недовольство населения вызвала антиалкогольная компания (1985-1988гг.). Проводилась она исключительно административно-запрещающими методами. Закрывались магазины, ликеро-водочные заводы, вырубались виноградники, уничтожалось оборудование. Начало развиваться самогоноварение, оно приобретает массовый характер. Антимонопольная компания подрывала ден-фин систему страны. В 1981г. не получил от продажи водки 60 млрд. руб., 1986 – 78 млрд., 1987 – 35 млрд. руб.
Авария на ЧАЭС повлекла за собой огромные ден расходы на ликвидацию ее последствий. Попытки сов руководства скрыть масштабы трагедии привели к критике советской системы.
59 (пр)В 1986г. курс на усиление оказался сорванным. Четвертая часть предприятий не выполнили планы, увеличилось число затратных предприятий. С янв 1987 года начался масштабный спад производства, который не удалось остановить. Это свидетельствовало о начале глубокого экономического кризиса.
О начале процесса демократизации свидетельствуют следующие события: В марте 1990 г. III съезд народных депутатов СССР отменил 60-ю стать. Конституции «О руководящей роли КПСС», ввел пост Президента СССР. Съезд выбрал первым Президентом М.С. Горбачева.Бывшие союзные республики начали борьбу за политическую независимость и выход из состава СССР. 8 декабря 1991 г. в Беловежской пуще было подписано соглашение о денонсации договора 1922 г. об образовании СССР.На рубеже 80-90-х гг. создаются благоприятные условия. К этому времени были созданы определенные экономические, социально-политические и правовые условия.В политической сфере для создания многопартийной системы начинают свободно формироваться разнообразные политические теории и идеологии, зарождаются демократические традиции, продолжается процесс формирования политического сознания и активистской политической культуры. В духовной сфере появляется свобода взглядов, убеждений, свобода слова. Зарождающимся партиям предоставляется право на получение и распространение своевременной достоверной информации о деятельности органов государственной власти. Открывается доступ к средствам массовой информации в порядке, установленном законом.
На протяжении 90-х годов были созданы правовые основы для многопартийности.
60.Во вт пол 80-х гг. в СССР происходит падение авторитета и влияния центральной власти, КПСС начинает терять монополию на власть, обостряются экономические и национальные проблемы, союзные республики стремятся к самостоятельности.
В к 1980–х гг. Прибалтийские республики открыто поставили вопрос о выходе из состава СССР. В сент 1991 г. их требование было признано официально, т.к. с 19 по 21 августа 1991 г. их парламенты приняли постановления о государственной независимости этих республик. Такие же постановления были приняты парламентами Украины, Молдовы, Азербайджана, Киргизии, Узбекистана. Этим было положено начало распада СССР.Ускорителем этих и последующих событий стал путчГКЧП 19 – 21 августа 1991 г., когда во время отпуска М.С. Горбачева высокопоставленные лица(Г. Янаев, В. Павлов, Б. Пуго, В. Крючков) предприняли попытку захвата власти.8 декабря 1991 г. в Беловежской пуще, в резиденции «Вискули» С. Шушкевич, Б. Ельцин, Л. Кравчук подписали соглашение о создании Содружества Независимых государств, денонсировали договор 1922 г. и тем самым, провозгласили о том, что СССР как субъект международного права перестал существовать.
21 декабря произошла встреча в Алма-Ате представителей России, Беларуси, Украины, пяти среднеазиатских государств, Армении. Была принята Декларация о распаде СССР, приостановлении его существования. К концу 1991 г. к СНГ присоединились Молдова и Азербайджан.
25 декабря 1991 г. М. Горбачев подписал Указ о прекращении исполнения им функций Верховного Главнокомандующего и заявил о своей отставке с поста Президента СССР. В тот же вечер с башни Большого Кремлевского дворца был спущен флаг СССР и поднят обновленный флот России.
Распад СССР следует признать результатом воздействия субъективных и объективных факторов. Политический выбор «вискулевской тройки» придал процессу ликвидации СССР мощное ускорение. Нельзя не говорить и о «факторе Горбачева», также способствовавшем такому исходу СССР.
61. На стыку 80-х - 90-х гг. ў СССР назіраўся выбух нацыянальных рухаў. У кола шматлікіх спрэчак, дыскусій, палітычных рэформаў папалі праблемы забеспячэння сапраўднага дзяржаўнага суверэнітэту. Аднак у разуменне суверэнітэту ў розных рэспубліках укладваўся розны сэнс. Усё залежала ад таго, якія сілы атрымалі большасць на выбарах і прыйшлі да ўлады. Народныя рухі ў Прыбалтыцы выступалі пад лозунгам поўнага дзяржаўнага самавызначэння, абвяшчэння незалежнасці, выхаду са складу СССР. 27 ліпеня 1990 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў "Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце БССР". Адпаведна Дэкларацыі Беларусь - суверэнная дзяржава, якая ўсталявана на аснове ажыццяўлення беларускай нацыяй яе неад'емнага права на самавызначэнне, дзяржаўнасці беларускай мовы, вяршынства народа ў вызначэнні свайго лёсу. Неабходнасць захавання сувязей была пацверджана ў ходзе рэферэндуму аб лёсе Саюза ССР у сакавіку 1991 г. У БССР за захаванне Саюза ССР прагаласавала 82,7 % насельніцтва. 25 жніўня 1991 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў пакет рашэнняў аб незалежнасці, палітычнай і эканамічнай самастойнасці Беларусі. 19 верасня 1991г. на сесіі Вярхоўнага Савета Беларусі былі зацверджаны назва "Рэспубліка Беларусь", герб "Пагоня" і бела-чырвона-белы сцяг. Пры зацвярджэнні дзяржаўнага герба і дзяржаўнага сцяга Рэспублікі Беларусь органы ўлады зыходзілі з традыцыі некалькіх стагоддзяў нацыянальнай сімволікі. Вясной 1995 г. быў праведзены рэферэндум, на якім большасць насельніцтва прагаласавала за другую сімволіку. Адной з прычын называлася тое, што ў час вайны нацыяналісты скампраметавалі нацыянальную сімволіку супрацоўніцтвам з немцамі. 8 снежня 1991 г. у Белавежскай пушчы кіраўнікі Беларусі, Расіі і Украіны падпісалі пагадненне аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД). Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь ратыфікаваў гэта пагадненне і прыняў рашэнне аб дэнансацыі Саюзнага дагавора 1922 г.
61 (пр) 15 сакавіка 1994 г. быў прыняты новы, пяты па ліку, Асноўны Закон. (Канстытуцыі ў Беларусі прымаліся ў 1919, 1927, 1937, 1978 гг.). Новая Канстытуцыя карэнным чынам адрозніваецца ад папярэдніх. Адпаведна Канстытуцыі Рэспубліка Беларусь - унітарная дэмакратычная сацыяльна-прававая дзяржава. Кіраўніком дзяржавы з'яўляецца прэзідэнт Рэспублікі Беларусь. 10 ліпеня 1994 г. першым прэзідэнтам быў выбраны Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка. Парламент - Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь з'яўляецца прадстаўнічым і заканадаўчым органам Рэспублікі Беларусь. Парламент складаецца з дзвюх палат - Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі. Склад Палаты прадстаўнікоў - 110 дэпутатаў. Іх выбранне ажыццяўляецца на аснове ўсеагульнага, свабоднага, роўнага, прамога выбарчага права пры тайным галасаванні. Савет Рэспублікі з'яўляецца палатай тэрытарыяльнага прадстаўніцтва. Выканаўчую ўладу ў Рэспубліцы Беларусь ажыццяўляе ўрад - Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь - цэнтральны орган дзяржаўнага кіравання. Судовая ўлада ў рэспубліцы належыць судам. 24 лістапада 1996 г. адбыўся рэспубліканскі рэферэндум. Большасць людзей прагаласавала за прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь 1994 г. са змяненнямі і дапаўненнямі, прапанаванымі Прэзідэнтам А. Р. Лукашэнкам; за перанос Дня незалежнасці Рэспублікі Беларусь з 27 ліпеня на 3 ліпеня - дзень вызвалення Беларусі ад гітлераўскіх захопнікаў у Вялікай Айчыннай вайне; супраць свабоднага, без абмежавання продажу зямлі і адмены смяротнага пакарання. 19 - 20 кастрычніка 1996 г. у Мінску адбыўся першы Усебеларускі народны сход, які зацвердзіў "Асноўныя напрамкі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 1996 - 2000 гады". Галоўная мэта, якая вызначаецца ў гэтым дакуменце, - пераадоленне крызісных з'яў у эканоміцы.
62. В начале 1990-х гг. произошло резкое падение темпов роста производства и ухудшение основных экономических показателей. В середине 1990-х гг. главной стала задача осуществления программы вывода экономики страны из кризиса, предложенная Президентом Республики Беларусь А. Г. Лукашенко. Она предусматривала не только прекращение падения производства, но и обеспечение его роста. В 1996 г. была разработана Национальная стратегия устойчивого развития Республики Беларусь до 2010 г. Первым Всебелорусским народным собранием в октябре 1996 г. были утверждены «Основные направления социально-экономического развития Республики Беларусь на 1996—2000 годы». В качестве главных задач выделялись рост экспорта белорусских товаров, строительство жилья для жителей города и деревни, обеспечение населения республики продуктами питания. Главное направление деятельности в области экономики определило и Правительство Республики Беларусь. Основной особенностью белорусской модели экономического развития стало наличие сильной государственной власти, которая стимулирует развитие экономики, обеспечивает социальную справедливость и общественный порядок. Социально ориентированная рыночная экономика в качестве белорусской модели развития имеет свои характерные черты. Среди них — существование государственного и частного секторов экономики; приватизация как средство поиска тех, кто заинтересован в долгосрочном развитии предприятий с социальной защитой их работников; повышение конкурентоспособности отечественных товаров; обеспечение экономической безопасности государства; повышение материального благосостояния населения республики; развитие экономических связей со странами СНГ и Россией. Проводилась государственная политика, направленная на защиту интересов населения, оказание помощи тем, кто остро в ней нуждается, в частности пенсионерам и малообеспеченным гражданам, а также улучшение условий охраны здоровья и получения образования. Был разработан курс на проведение интеграции – сближения и объединения в единое целое в экономической сфере со странами СНГ и в первую очередь с Россией.
62(пр)Выполнение основных направлений социально-экономического развития Республики Беларусь на 1996—2000 гг. позволило нашей стране первой на постсоветском пространстве преодолеть кризисные тенденции в экономике и восстановить в 2000 г. уровень производства промышленной продукции 1990 г. С учетом результатов реализации модели экономического развития второе Всебелорусское народное собрание в 2001 г. поддержало основные положения Программы социально-экономического развития Республики Беларусь на 2001—2005 гг. Эти годы стали важнейшим этапом в достижении стратегической цели социально-экономического развития — повышения благосостояния народа и приближения уровня его жизни к уровню жизни населения экономически развитых европейских государств. В 2005 г. республика вышла на увеличение объемов производства в промышленности в 2,5 раза по сравнению с 1995 г., в сельском хозяйстве — в 1,2 раза. По производству мяса, молока, картофеля на душу населения наша страна в 2005 г. стала лидером в СНГ Ориентация на создание и развитие агрогородков позволит обеспечить рост благосостояния и условий жизни сельского населения, в том числе благоустройство, строительство дорог, газификацию. На третьем Всебелорусском народном собрании в 2006 г. определена Программа социально-экономического развития Республики Беларусь на 2006—2010 гг. Очередная пятилетка направлена на обеспечение социально-экономического развития нашей страны, которое связано с постепенным переходом к постиндустриальному информационному обществу
63.Дэмакратызацыя грамадскага жыцця, пераўтварэнні ў эканоміцы прывялі да ўсталявання новага палітычнага мышлення ў сферы міжнародных адносін. У гэтай сувязі больш спрыяльныя ўмовы склаліся і для плённай дзейнасці Беларусі ў ААН, дзе яна зараз праводзіць самастойную палітыку. У апошнія гады Беларусь выступала ў ліку сааўтараў па рэзалюцыях аб раззбраенні, умацаванні мер даверу, праве народаў на жыццё ва ўмовах міру, што прыводзіла да росту аўтарытэту рэспублікі на міжнароднай арэне. Беларусь з'яўляецца ўдзельнікам міжнароднага руху параднёных гарадоў. Адзінаццаць гарадоў Беларусі маюць дружалюбныя сувязі з 17 гарадамі Вялікабрытаніі, Францыі, Бельгіі, Індыі, Японіі, Анголы, Фінляндыі, Германіі, ЗША. Праводзяцца абмены дэлегацыямі, спартыўнымі і творчымі калектывамі, групамі моладзі, выставамі. Маштабы знешнеэканамічных сувязей Беларусі вызначаліся яе прамысловым і навукова-тэхнічным патэнцыялам. З сярэдзіны 50-х гг. пачалі экспартавацца машыны і абсталяванне. У 1956 г. 100 беларускіх прадпрыемстваў пастаўлялі сваю прадукцыю ў 47 краін свету, к 1985 г. іх колькасць узрасла да 300, а пастаўкі ішлі больш чым у 100 краін свету. Асаблівым попытам за мяжой карысталіся трактары, грузавыя аўтамабілі, сіласаўборачныя камбайны, калійныя ўгнаенні, тавары шырокага ўжытку. Зараз гандлёва-эканамічныя сувязі рэспублікі з іншымі краінамі набылі якасна новы характар. Ствараюцца сумесныя прадпрыемствы з замежнымі фірмамі. У 1989 г. пачало выпускаць прадукцыю прадпрыемства "Белвест", створанае Віцебскай абутковай фабрыкай і заходнегерманскай фірмай "Саламандэр". Высакаякасную пражу выпускае сумеснае беларуска-венгерскае прадпрыемства "Барыфорг" у Барысаве. Каля 100 прадпрыемстваў устанавілі прамыя вытворчыя і навукова-тэхнічныя сувязі з замежнымі партнёрамі, у іх ліку аб'яднанні "БелаўтаМАЗ", "Мінскі трактарны завод", "Палімір", "Атлант" і інш.Рэспубліка падтрымлівае сувязі з замежнымі краінамі і ў галіне навукі і культуры. Каля 30 інстытутаў АН Беларусі і звыш за 90 навукова-даследчых устаноў розных краін ажыццявілі за гэтыя гады сумесную распрацоўку больш за 70 навуковых праблем па розных галінах ведаў. Духоўнаму ўзаемаўзбагачэнню народаў служаць дні нацыянальных культур, абмены мастацкімі калектывамі, выставамі, кінафільмамі. Інтэнсіўна праходзіць літаратурны абмен. За мяжой надрукаваны кнігі беларускіх пісьменнікаў, якія знаёмяць чытача з духоўнымі набыткамі беларускага народа. Значную вядомасць атрымалі творы Я. Купалы, Я. Коласа, Я. Брыля, В. Быкава, I. Мележа, У. Караткевіча. У сваю чаргу творы замежных пісьменнікаў перакладаюцца на беларускую мову. Беларусь праводзіць курс на ўмацаванне эканамічнага ўзаемадзеяння СНД. 2 красавіка 1996 г. падпісаны Дагавор аб інтэграцыі з Расіяй. Удзяляецца ўвага развіццю двухбаковых эканамічных адносін з еўрапейскімі дзяржавамі.
64.Провозглашение государственной независимости Беларуси повлияло на развитие духовной жизни общества. Национальная культура стала самоопределяться как культура белорусского народа и государства.
С целью создания благоприятных условий для развития национального образования в 1991 г. был принят «Закон аб адукации». Он гарантировал создание условий для всестороннего развития личности, способствовал пополнению системы образования общечеловеческими ценностями.
С 1998 г. началась реформа 4,5 тысяч общеобразовательных школ. Ее основными чертами стали: демократизация системы образования, создание условий для гармонического развития личности, повышение качества и эффективности образования. Начался переход школ к 12-летнему обучению. Появляются новые формы учебных заведений: гимназии, лицеи, колледжи.
В 90-е гг. расширяется сеть высших учебных заведений. Возникает около 20 негосударственных институтов, т.е. формируются альтернативные формы высшего образования. По количеству студентов Беларусь оказалась на среднеевропейском уровне (300 студентов на 10 тысяч населения).
Профессионально-технические училища осуществляют подготовку кадров массовых профессий. В 90-е гг. белорусская культура пополнилась значительными произведениями литературы и искусства. Широкий резонанс получила постановка в 1995 г. балета «Страсти» («Рагнеда»). Авторы постановки (А. Мдивани, В. Елизарьева) получили Государственную премию Республики Беларусь (1996 г.) и премию Международной ассоциации танца под эгидой ЮНЕСКО. Репертуар Национального академического театра оперы и балета Республики Беларусь обогатили оперы «Князь Новогродскi», “Майстор i Маргарыта». На художественном уровне происходит осмысление реальных исторических событий в постановках Национального академического театра им. Я. Купалы «Князь Вiтаут» А. Дударева, «Звон – не молiтва», «Крык на хутары» В. Бутрамеева
64.(пр)Традиционным становится проведение фестивалей «Музыкальное Полесье», «Музы нясвiжа», Международного фестиваля органной музыки в Полоцке, белорусской песни и поэзии в Молодечно, «Золотой шлягер» в Могилеве. Особой популярностью пользуется международный фестиваль «Славянский базар» в Витебске.
В белорусской литературе проявились попытки отойти от идеологизации искусства, возрос интерес к модернизму и постмодернизму. Новое поколение литераторов широко использует в своем творчестве разнообразные стилевые формы зарубежной литературы. В стиле постмодернизма работают А.Бахаревич, З. Вишнев, В. Галеев. Появляются литературные объединения почти в каждом высшем учебном заведении.
В изобразительном искусстве расширились неформальные традиции. Открылись негосударственные галереи «Арт-творчасць», «Верхнi горад». Высоким профессионализмом отличается белорусская школа графики. Кроме создания новых культурных ценностей перед обществом встала проблема сохранения исторического наследия. В 1993 году был принят закон Республики Беларусь «Аб ахове гiсторыка-культурнай спадчыны». Памятники культурного наслендия находятся в 138 музеях и их филиалах. Их фонд пополняется личными архивами известных деятелей литературы и искусства. Проводится реставрация исторической застройки Верхнего города в Минске, Мирского замка, который по решению ЮНЕСКО был включен в список памятников мирового культурного наследия.
В последнее время в духовной жизни общества все большую роль играют религия и церковь. Благодаря изменению отношений «государство-церковь» происходит рост религиозных общин. Христианские конфессии способствуют возрождению моральности, гуманизма в обществе, проводят благотворительные акции.Таким образом, экономические и политические перемены тесно связаны с национально-культурным возрождением.
| <== previous lecture | | | next lecture ==> |
| Версальско-вашингтонская система.Начало второй мировай войны. | | | Егемендік туралы диклорациясы |