Храналогія

Date: 2015-10-07; view: 824.

ПРАКТЫЧНЫ РАЗДЗЕЛ

ПЛАНЫ СЕМІНАРСКІХ ЗАНЯТКАЎ, ХРАНАЛОГІЯ, ТЭРМІНАЛАГІЧНЫ СЛОЎНІК, ТЭМЫ РЭФЕРАТАЎ

Семінар 1.Старажытнае грамадства, ранняе і высокае сярэдневякоўе на тэрыторыі Беларусі (ад старажытных часоў – да другой паловы XIII ст.).

1. Насельніцтва на тэрыторыі Беларусі ў эпоху каменнага, бронзавага і ранняга жалезнага вякоў.

2. Першыя дзяржаўныя ўтварэнні ўсходніх славян на тэрыторыі Беларусі: Полацкае і Тураўскае княствы.

3. Культура беларускіх зямель у ІХ-ХІІІ стст.

2,5 млн. гадоў таму назад – канец 3-га тысячагоддзя да н. э. – каменны век на тэрыторыі Беларусі.

100–35 тыс. гадоў таму назад –9 тыс. гадоў да н.э. – эпоха палеаліту (старажытнага каменнага веку).

9–5 тыс. гадоў да н.э. – эпоха мезаліту (сярэдняга каменнага веку).

5–3 тыс. гадоў да н.э – эпоха неаліту (новага каменнага веку ).

26–23 тыс. гадоў да н.э. – першыя стаянкі людзей каля в.Бердыж Чачэрскага раёна і в. Юравічы Калінкавіцкага раёнана Гомельшчыне.

Пачатак 2-га тыс. да н.э. – канец VIIІ cт. да н. э. – бронзавы век на тэрыторыі Беларусі.

VII ст. да н.э. – канец V-га cт. н. э. – жалезны век на тэрыторыі Беларусі.

V–VІІІ стст. – рассяленне славян сярод балтаў на тэрыторыі Беларусі.

VІІІ–ІХ стст. – існаванне на тэрыторыі Беларусі ўсходнеславянскіх племянных аб'яднанняў – крывічоў-палачан, дрыгавічоў, радзімічаў.

Канец IX ст. – утварэнне Кіеўскай Русі.

862 г. – першае летапіснае ўпамінанне пра Полацк у «Аповесці мінулых гадоў».

960-я гг. – 980 г. – княжанне ў Полацку першага гістарычна вядомага князя Рагвалода.

980 г. – першае летапіснае ўпамінанне аб Тураве.

988 г. – пачатак распаўсюджвання хрысціянства вялікім князем Уладзімірам Святаславічам на Русі.

992 г. – заснаванне Полацкай епархіі.

1005 г. – заснаванне Тураўскай епархіі.

1044 – 1101 гг. – княжанне ў Полацку Усяслава Брачыславіча (Чарадзея).

1054 г. – раскол хрысціянскай царквы на каталіцкую і праваслаўную.

50-я гг. ХІ ст. – будаўніцтва ў Полацку Сафійскага сабора.

1067 г., 3 сакавіка – бітва на Нямізе. Першае летапіснае ўпамінанне пра Менск у «Аповесці мінулых гадоў».

1097 г. – Любецкі з'езд князёў, які замацаваў спадчыннае ўладанне валасцямі і феадальную раздробленасць старажытнарускай дзяржавы Кіеўскай Русі.

1161 г. – ювелір Лазар Богша стварыў узвіжальны крыж для Спаскай царквы (крыж Еўфрасінні Полацкай).

XI ст. – стварэнне Тураўскага Евангелля. Самая ранняя (з тых, што захаваліся) кніга, створаная на беларускіх землях.

1101- 1119 гг.– княжанне Глеба Усяслававіча ў Менску.

Каля 1104- 1167 гг. – жыццё і дзейнасць Ефрасінні Полацкай.

1127 г.– паход кіеўскага князя Мсціслава Уладзіміравіча на Полацкую зямлю.

Каля 1130-1182 гг.– жыццё і творчасць Кірылы Тураўскага.

1157-1162 гг.– княжэнне ў Тураве Юрыя Яраслававіча – прадстаўніка мясцовай княжацкай дынастыі.

1203-1216 гг. – супроцьстаянне Полацка агрэсіі нямецкіх рыцараў ва Усходняй Прыбалтыцы.

1237 г.– аб'яднанне мечаносцаў з Тэўтонскім ордэнам – заснаванне Лівонскага ордэна.

1240 г. – звесткі пра ўдзел Якава Палачаніна ў Неўскай бітве і праяўленую ім мужнасць.

ТЭРМІНАЛАГІЧНЫ СЛОЎНІК

Апсiда ― Паўкруглы выступ у сцяне хрысцiянскiх царкоўных будынкаў.

Асiмiляцыя ― Працэс далучэння пэўных этнiчных груп да асноўнага этнаса.

Бранзалет — Аздабленне круглай формы з металу (бронза, жалеза або срэбра) жалезнага веку з круглага дроту таўшчынёй 1 см.

Бронзавы век ― Перыяд ў гiсторыка-культурным развiццi чалавецтва, для якога ўласцiвы ўзнiкненне i актыўнае пашырэнне металургii, апрацоўкii выкарыстання бронзы.

Вал ― Доўгi i высокi земляны насып абарончага прызначэння.

Верв ― Сельская абшчына ў усходнiх славян.

Веча ― Найбольш старажытны орган дзяржаўнай улады ў усходнiх славян, якi прадстаўляў сабою агульны сход дарослых свабодных мужчын.

Вялес — Бог жывёлагадоўлi i гандлю ўсходнiх славян.

Гарадзiшча — Асноўны тып паселiшча на Беларусi жалезнага веку.

Дажбог ― Бог дабрабыту, урадлiвасцi ўсходнiх славян.

Даніна ― Форма феадальнай эксплуатацыi залежнага насельнiцтва ў выглядзе натуральнага падатка.

Дзесяцiна — Збор у карысць царквы ў выглядзе данiны цi грошай.

Дзяцiнец ― Цэнтральная ўмацаваная частка славянскага горада феадальных часоў.

Дружына ― Аб'яднанне прафесiйных воiнаў часоў ранняга сярэднявечча, якiя страцiлi сувязь са сваiмi родамii абшчынамi, пабудаваннае на прынцыпе асабiстай адданасцi правадыру i зацiкаўленнасцi у яго поспехах.

Духi ― Надзвычайныя iстоты ў язычнiцтве, якiя валодаюць незвычайнымi здольнасцямii сiлай.

Жалезны век ― Перыяд гiсторыка-культурнага развiцця чалавецтва, якi характэрызуецца з'яўленнем i шырокiм распаўсюджваннем металургii жалеза, вырабам з яго розных прылад працы i зброi.

Жрэц ― Служыцель язычнiцкага культу.

Жыжаль — Бог агню, апякун рамяства ўсходнiх славянаў.

Закупы ― Катэгорыя сялян, якiя не мелi магчымасцi весцi гаспадарку на абшчынным надзеле i сялiлiся на зямлi феадала, атрымлiвалi ад яго пазыку i павiнны былi працаваць да выплаты доўгу.

Збiральнiцтва― Форма гаспадарчай дзейнасцi старажытных людзей, заснаваная на збiраннi прыроднага харчу.

Знiч ― Бог пахавальнага агню ўсходнiх славянаў.

Зюзя — Бог холаду ўсходнiх славянаў.

Каменны век ― Перыяд гiсторыка-культурнага развiцця чалавецтва, калi першабытныя людзi пачынаюць вырабляць прылады працы i зброi з каменю, косцii дрэва, узнiкненне радавога грамадства, прымiтыўных мiфалагiчных уяўленняў аб прыродным асяроддзi, мастацтва.

Купа ― Пазыка, якую сяляне атрымлiвалi ад феадала, калi яны не мелi магчымасцi весцi гаспадарку на абшчынным надзеле i сялiлiся на яго зямлi.

Купалле― Старажытнае свята дахрысцiянскага паходжання, якое святкуецца кожны год з вечара 6 па 7 лiпеня.

Леднiковы перыяд ― Перыяд гiсторыка-культурнага развiцця чалавецтва, калi большая частка еўрапейскага кантынэнту была пакрыта магутным ледавiком, а клiматычныя ўмовы прыледавiковай зоны былi вельмi суровыя i неспрыяльныя для жыцця чалавека.

Лёля ― Багiня вясны i кахання ўсходнiх славянаў.

Летапiсанне ― Запiс падзей па гадах у храналагiчнай паслядоўнасцi.

Луннiца ― Металiчнае ўпрыгожанне ў выглядзе паўмесяца.

Матрыярхат — Перыяд генэзiсу радавой абшчыны, характэрнай рысай якога з'яўляецца вядучая роля жанчыны ў гаспадарчым жыццi, у сiстэме сямейна-шлюбных адносiн.

Мезалiт ― Перыяд каменнага веку, калi чалавек iстотна ўдасканальвае прылады працы i зброi, вырабленыя з крэменю, косцii дрэва, стварае лук i стрэлы, значна палепшыўшы яго магчымасцi.

Неалiт ― Перыяд каменнага веку, характэрнымi рысамi якога з'яўляюцца павялiчэнне ролi рыбалоўства у жыццi чалавека, вынаходства глiнянага посуду i новых прылад працы з крэменю, косцii дрэва, ў апрацоўцы якiх чалавек дасягае значных поспехаў.

Неандэртальцы ― Першабытныя людзi, якiя мелi невялiкi рост (155-165 см), галовы з пакатым iлбом, выступаючымi надвочнымi валiкамii скошанай нiжняй скiвiцай, аб'ёмам галаўнога мозга ў сярэднiм 1500 куб. см.

Павучэнне ― Царкоўны твор, прысвечаны розным бiблейскiм сюжэтам, якi прызначаўся для казанняў у царкве.

Палеалiт ― Перыяд у гiсторыi чалавецтва, характэрнымi рысамi якога на тэрыторыi Беларусi выступаюць з'яўленне першых людзей, якiя пачалi вырабляць прылады працы з крэменю, i займалiся збiральнiцтвам, паляваннем i рыбалоўствам.

“Палеалiтычная Вянера” ― Вырабленая з касцi, пераважна маманта, фiгурка жанчыны, якая сведчыла аб паяўленнi ў чалавека каменнага веку прымiтыўных рэлiгiйных уяўленняў.

Палюддзе — Збор данiны са свабоднага насельнiцтва, якое пражывала на падуладнай князю тэрыторыi.

Патрыярхат — Перыяд генэзiсу радавой абшчыны ў часы жалезнага веку, характэрнай рысай якога з'яўляецца вядучая роля мужчыны ў гаспадарчым жыццi, у сiстэме сямейна-шлюбных адносiн.

Пацеркi ― Аздабленне жалезнага веку круглай, кольцападобнай, верацёнападобнай цiiншай формы дыяметрам ад 0,5 прыкладна да 2 см, зробленае з металу, бурштыну, шкла, якiя маглi насiць ў каралях або прышываць да вопраткi.

Пераплут ― Бог хмельнага вяселля ўсходнiх славянаў.

Племя — Трывалае аб'яднанне некалькiх родаў, якiя звязаны агульнасцю паходжання.

Прашча ― Старажытная зброя-рэмень, з дапамогай якой кiдалi камень цi металiчны шар.

Прытча ― Iншасказальнае апавяданне з павучальнай высновай, часцей рэлiгiйнага зместу.

Пярсценак― Аздабленне жалезнага веку круглай ці спiралепадобнай формы дыяметрам ад 1,5 да 2 см, зробленае з металiчнай пласцiны шырынёй ад 0,3 да 0,5 см.

Пярун ― Бог грому, маланкi, вайны, вярхоўнае бажаство ўсходнiх славян.

Радавая абшчына — Аб'яднанне кроўных сваякоў, якiя мелi агульную ўласнасць i вялi калектыўную гаспадарку.

Радовiч ― Свабодны, але збяднелы смерд у ўсходнiх славян, якi на дагаварных ўмовах працаваў у гаспадарцы феадала.

Род — Аб'яднанне людзей аднаго паходжання, якое лічылалася спачатку па мацярынскай лiнii ад адной родапачынальнiцы, i з'яўлялася ўласнiкам пэўнай тэрыторыi.

Род ― Бог неба ўсходнiх славянаў, якi спарадзiў усё на зямлi.

Саюз плямёнаў― Тып часовага аб'яднання плямёнаў, заснаваны на дагаворы i пэўных абавязках iх у адносiнах адзін другога.

Сварог ― Бог агню ўсходнiх славян.

Святавiт ― Бог вайны ўсходнiх славян.

Свяцiлiшча ― Язычнiцкае культавае збудаванне, месца правядзення абрадаў i ахвярапрынашэнняў.

Смерды ― Несвабодныя цi паўсвабодныя княскiя даннiкi ва ўсходнiх славян ў IX — XI стст., якiя сядзелi на зямлii неслi павiннасцi на карысць князя.

Стаянка― Пасяленне першабытнага чалавека перыяду каменнага веку.

Стрыбог ― Бог вятроў усходнiх славян.

Сукаватка― Прымiтыўная цяглавая прылада для рыхлення глебы i згортвання ў яе насення.

Суседская абшчына― Тып абшчыны, для якой былi ўласцiвы прыватная ўласнасць i iндывдуальная гаспадарка.

Удзел ― Састаўная частка буйных вялiкiх княстваў, якой кiраваў хто-небудзь з членаў вялiкакняскай сям'i.

Фрэска ― Роспiс вадзянымi фарбамi па свежай тынкоўцы, звычайна ў культавым будынку.

Халопы ― Катэгорыя людзей ў складзе чэлядзi, вядомая ва ўсходнiх славян ў XI — XIII стст., якая была пазбаўлена асабiстай свабоды.

Хорс ― Славянскае бажаство сонечнага святла.

Чурынгi― Пласцiны з бiўняў маманта, аздобленыя геаметрычнымi арнаментамi (паралельныя лiнii, зiгзагi, шасцiвугольнiкi), якiя выкарыстоўвалiся ў магiчных мэтах.

Чэлядзь ― Катэгорыя насельнiцтва ў усходнiх славян, якая знаходзiлася ў залежнасцi ад феадала, працавала на яго i палажэнне якой было вельмi цяжкiм.

Язычнiцтва ― Сiстэма рэлiгiйных вераванняў, для якой уласцiвы адухатварэнне розных прыродных з'яў i пакланенне iм.