A) Definicja prawa.

Date: 2015-10-07; view: 442.

Prawo pojmowane jest przez większość przedstawicieli doktryny prawniczej jako ogół swoistych norm postępowania, ukształtowanych w ramach organizacji państwowej i pochodzących bądź uznanych przez odpowiednie organy państwowe. Normy prawne zawierają wzory przyszłych, pożądanych zachowań określonych adresatów prawa, określonych nie imiennie, ale rodzajowo, mających przez to charakter generalno-abstrakcyjny oraz prospektywny, tzn. skierowany w przyszłość.

Koncepcje dotyczące pojęcia prawa.

1. Do pierwszej należą koncepcje traktujące prawo jako zespół norm postępowania, które można wyodrębnić z ogółu norm społecznych tzn. moralnych, religijnych, czy obyczajowych. Koncepcje te dostrzegają w swoich założeniach związek norm prawnych ze zjawiskami społecznymi, odmawiając jednakże tym zjawiskom cechy prawności, która to cecha charakteryzuje wyłącznie prawo stanowione przez uprawnione do tego organy. W ramach pierwszej grupy podstawowe znaczenie ma wyodrębnienie

A. tzw. prawnonaturalnych koncepcji prawa, ujmujących prawo jako normy postępowania kształtujące się w sposób niezależny od ludzkiego ustawodawcy, pochodzące od istoty nadprzyrodzonej bądź wynikające z nadrzędnych cech natury ludzkiej lub z istoty życia społecznego.

B. tzw. pozytywistycznych koncepcji prawa, sprowadzających prawo jedynie do norm ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy państwowe oraz zagwarantowanych przymusem państwowym.

1. Drugą grupę tworzą z kolei koncepcje traktujące prawo jako zespół nienormatywnych faktów społecznych, takich jak określone zachowania, przeżycia psychiczne, wartości. Normy prawne stanowią w ramach tych koncepcji wtórny przedmiot badań, będący wynikiem określonych zjawisk mających miejsce w rzeczywistości. Mogą to być:
• zjawiska (przeżycia) psychiczne (psychologiczna koncepcja prawa według Leona Petrażyciego) lub
• rzeczywiste powiązania międzyludzkie (koncepcje socjologiczno- i antropologiczno-prawne), a także
• zachowania określonych podmiotów społecznych oraz zewnętrzne rezultaty tych zachowań (amerykańska funkcjonalistyczna koncepcja prawa – precedensy) bądź wreszcie
• określone wartości, wytworzone w trakcie życia społecznego i podlegające kulturowej interpretacji (tzw. fenomenologiczne ujecie prawa)

3. Szczególne miejsce wśród koncepcji prawa zajmuje tzw. czysta teoria prawa Hansa Kelsena, w której prawo, jako system abstrakcyjnych powinności określonego zachowania, zostało całkowicie odseparowane od świata realnych zjawisk. Zgodnie z założeniami tej teorii normy prawne, odzwierciedlające abstrakcyjne powiązania miedzy podmiotem zobowiązanym do określonego zachowania a wzorem powinnego zachowania, tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym normy prawne niższego rzędu czerpią swoja moc obowiązująca z norm prawnych wyższego rzędu. Jak więc widać, teoria Kelsena pod pewnymi względami zbliżona jest do ujęcia pozytywistycznego, gdyż deklaruje oderwanie prawa zarówno od funkcjonowania państwa, jak również od innych realnych zjawisk społecznych. Legła jednak ona u podstaw osobnego nurtu w prawoznawstwie, określanego jako normatywizm.

Przechodząc do koncepcji prawa, które wykształciły się na gruncie polskiej doktryny prawniczej,charakterystykę tychże koncepcji rozpocząć należy od przybliżenia idei wysuniętych przez Leona Petrażyciego – twórcy psychologicznej teorii prawa oraz jego uczniów, w tym przede wszystkim Jerzego Landego. Dla Petrażyckiego normy prawne nie istniały realnie, będąc wytworem jedynie ludzkiej wyobraźni, obrazem powinnego zachowania istniejącym w psychice ludzkiej. Natomiast Lande ujmował normy prawne jako istotny aspekt prawa. Prawo natomiast postrzegał Lande jako złożone, realne zjawisko społeczne, obejmujące różnorodne elementy rzeczywistości społecznej. W ujęciu Landego cecha prawności przysługuje nie tylko normom prawnym, ale także odpowiednim przeżyciom psychicznym, zachowaniom oraz relacjom miedzyjednostkowym, tworzącym łącznie złożony fakt społeczny określany jako prawo.