БЕЛАРУСЬ У ГАДЫ 1-й СУСВЕТНАЙ ВАЙНЫ.

Date: 2015-10-07; view: 433.

Да вайны прывяло абвастрэнне супярэчнасцей паміж Траістным саюзам (Германія, Аўстра- Венгрыя, Італія) і Антантай (Англія, Францыя, Расія) у б-бе за падзел калоній, рынкаў збыту тавараў і крыніц сыравіны. Вайна пачалася 1 жніўня 1914г. (38 краін). Падставай да вайны стала забойства сербскімі нацыяналістамі наследніка аўстра-венгерскага трона Франца Фердынанда. Расія пачала мабілізацыю. Герм. Заходнія Б. быліаб'яўлены на ваенным становішчы – на іх тэр. быў устаноўлены жорсткі ваенна-паліцэйскі рэжым (забар. дзейнасць усіх паліт. партый, маніфестаў, сходаў, забастовак, уводзілася военная цэнзура). Шырокая прапаганда патрыятызму, у “абарону цара і Айчыны”. З пач. 1915г. асноўныя сілы Германіі былі засяроджаны на Усходн. фронце, які набліжаўся да Б. Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандавання рускіх войск была пераведзены з Баранавіч у Магілёў. У верасні 1915г. нямецк. армія прарвала фронт (“Свянцянскі прарыў”). У кастрычніку 1915г. расійска-германскі фронт у межах Б. надоўга ўсталяваўся на лініі Дзвінск-Паставы-Баранавічы-Пінск. Пад ням. акупац. – ¼ частка Беларусі – акупацыйны рэжым. Вясной 1916г. (18-28 сакавіка) – “Нарачанская наступальная аперацыя”, безвынікова, вялікія страты. Летам 1916г. – “Баранавіцкая ваенная аперацыя”, вядомая пад назвай “Брусілаўскі прарыў”.

Рост антыўрадавых, антываенных настрояў. З 1915г. нарастанне рабочага руху. У красавіку 1915г. – выступл. рабочых Гомельскага чыгунага вузла, а ў 1916г. – дэпо станцый Маладзечна і Віцебск. Усяго ў 1916г. у стачках апынулася 11 насел. пунктаў Б. Але масавасці рух не набыў. Больш шырокіх размахаў быў сялянскі рух. На працягу 1915г. – 99 сялянскіх выступлення. У наступныя годы сялянскі рух ідзе на спад. 22-26 кастрычніка 1916г. адбылося паўстанне салдат, казакоў і матросаў у Гомеле.

У гады вайны iдэя незалежнасцi прайшла прыкметную эвалюцыю. У 1915 годзе ў акупаванай немцамi Вiльнi браты Антон i Іван Луцкевiчы стварылi Канфедэрацыю ВКЛ, палiтычную арганiзацыю, якая дамагалася ўтварэння Беларуска-Лiтоўстсай дзяржавы на федэратыўнай аснове. У 1916 годзе Антон Луцкевiч вылучыў iдэю Злучаных Штатаў ад Балтыйскага да Чорнага мораў цi Балтыйска-Чарнаморскай садружнасцi. Патодле гэтага плана меркавалася стварэнне пасля заканчэння вайны эканамiчнай i палiтычнай супольнасцi ў складзе незалежных дзяржаў — Беларусi, Лiтвы, Латвii i Украiны. Фактычна гэта была мадэрнiзаваная iдэя адналення ВКЛ. У 1917 годзе група нацыянальных дзеячаў на чале з Вацлавам Ластоўскiм адмовiлася ад канфедэратыўных i федэратыўных планам і выступiла за поўную дзяржаўную незалежнасць Беларусi ў яс этнаграфiчных межах. Усебеларускi з'езд у снежнi 1917 года сфармуляваў iдэю Беларуска Народнай Рэспублiкi (БНР) як аўтаномнай адзiнкi Расiйскай дэмакратычнай рэспублiкi.

У лютым 1918г. Герм. аднавіла баявыя дзеянні на усх. фронте, з намерам ліквідаваць савецкую уладу. 3 сакавіка 1918г. Брэсцкі мірны дагавор з Германіяй. Пад германскай акупацыяй апынулася > частка тэр. Б. Лістападаўская 1918г. буржуазна-дэмак. рэвал у Герм. прывяла да выхаду Германіі з 1-й сусв. вайны. Савецкі улад 13 лістапада скасаваў Брэсцкі мір. Чырвоная армія распачала наступленне і да лютага 1919г. савецкая ўлада усталявалася амаль на усей тэр. Б.

26. БЕЛАРУСЬ У П-Д ЛЮТАЎСКАЙ РЭВАЛЮЦЫІ 1917года.

Прычыны:класавыя супярэчнасці; цяжкае ваенная становішча, незадаволен. рабочых, сялян, салдат; гаспадарчая разруха, голад; масавыя выступленні супраць царызма. Пачаткам рэвалюцыі сталі масавыя забастоўкі і дэманстрацыі рабочых 23 лютага 1917г. у Петраградзе. 25 лютага забастоўка стала ўсеагульнай, а 26 лютага пач. узброеннае паўстанне Лозун­ги: долой царизм, долой войну, хлеба. На бок рабочых пераходзілі салдаты. 2 сакавіка цар Мікалай 2 адрокся ад прастола. Закончылася 300-гадовае панаванне дынастыі Раманавых. 27 лютага у Петраградзе узнікла две улады: Петраградскі савет рабочых і салдацскіх дэпутатаў і Часовы урад дзяржаўнай думы ( Ч.У. узглавіў Радзянка, затым Львоў). 1 сакавіка у Мн. стала вядома аб аб перамозе рэвал. у Петраградзе. З 1-2 сакавіка – мітынгі, шэсці, дэманстрацыі. 4 сакавіка створвны – Мінскі савет рабочых дэпутатаў. 6-8 сакавіка быў створаны адзіны Мінскі савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў і Часовы выканаўчы камітэт Саветаў (Познер, намест. Любімаў). С самого созд. совета слож. крепкое больш-е ядро в сост. Фрунзе, Любимов, Ландер. Ініцыятарам стварэнне Мінскай гарадской міліцыі стаў Фрунзе. 6 сакавіка арганізаваны Гомельскі Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў. 8 сакавіка ўтвораны Віцебскі Савет рабочых і выбраны выканаўчы камітэт. На працягу сакавіка – красавіка 1917г. аформілася 37 Саветаў(11 – рабочых, 11 – салдацкіх, 14 – аб'яднаных). Саветы на Б. прызнавалі кіруючую роль Петраградскага савета. 4 сакавіка на нарадзе прадстаўнікоў Мінскай гарадской упровы, Мінскага ваенна-прамысловага камітэты” быў створаны “Часовы грамадскі камітэт парадку”, у які увайшлі прадстаўнікі буржуазіі і памешчыкаў, які падтрымліваў палітыку Часовага ўрада. Узнікла двоеўладдзе.

Часовы ўрад і ваеннае камандаванне тлумачылі салдатам, што х-р вайны змяніўся і стаў за абарону “рэвалюцыйнай Айчыны”. Працэс дэмакратызацыі арміі – вялік. Знач. Для Б. Значнай з'явай з'яўляецца 1 з'езд ваенных і рабочых дэпутатаў арміі і тылу Заходняга фронту з 7-17 красавіка 1917г. Ён зацвердзіў Палажэнне аб салдатскіх камітэтах, выступаў за прадстаўленнем салдатам свабод слова, друку, падтрымліваў курс Часовага ўрада на працяг вайны ў мэтах абароны рэвалюцыі. У сакавіку – красавіку 1917г. пачынаецца сялянскі рух.

25 сакавіка 1917г. – 1-ы з'езд бел. нацыянальных арганізацый. Па нацыян. пытанню за аўтаномію Б. у складзе Р. Вышэйшым органам мясцовай улады павінна стаць Бел. краёвая рада. Да выбараў Рады з'езд аб'явіў сябе ўладай, а сваім выканаўчым органам – Бел. нацыян. камітэт (БНК). БНК правёў перамовы з Часовым урадам аб прызнанні аўтаномнай Беларусі. Але Часовы ўрад, які стаяў на пазіцыях адзінай Р., што гэта пытанне можа вырашаць толькі Устаноўчы сход (парламент Р.).

4 ліпеня 1917г. у Петраградзе прайшла 0,5 міл. Несанкцыяніраваная дэманстрацыя. З дазволу выканкама Усерасійскага Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў яна была расстраляна. Двоеўладзе скончылася. Уся улада апынулася у руках Часовага ўрада. У гэтых умовах РСДРП на 4 з'езде (26—3- жніўня 1917г.) прымае рашэнне аб падрыхтоўцы ўзброеннага паўстання супраць Ч.У.

Рэвалюц. падзеі лютага 1917г., якія разглядаюца як другі этап бурж.-дэмакр. пераўтвар., прывялі да звяржэння самадзяржаўя. Курс буржуазнага Часовагга ўрада, на скліканне Устаноўчага сходу – найвышэйш. органа ўлады ў Расіі, адкрываў перспектыву далейшага развіцця Р. ў накірунку парламенскай дэмакратыі. Няздольнасць Ч.У. у кароткі час вырашыць аграрн., нацыян., спыніць ваенныя дзеянні, заключыць мір – перанос іх вырашэння да склікання Устаноўчага сходу.