|
Бел. нацыян. рух у пераходны п-д ад вайны да міруDate: 2015-10-07; view: 466. Заключэнне прэлімінарнага мірнага дагавора 12 кастрычніка 1920г. п/ж Пол., і Рас., Укра., выклікала незадавальненне бел. паліт. груповак. 20 кастрычніка 1920 года беларускія эсэры склікалі ў Рызе “беларускую нацыянальна-палітычную канферэнцыю” спадзеючыся аб'яднаць нацыян. сілы пад сваім кіраўніцтвам і стварыць адзіны агульны фронт барацьбы супраць Савецкай улады. Па рашэнню “канферэнцыі”, белар. групоўкі разгарнулі дзейнасць па стварэнню так званай “зялёнай арміі”. Гэтым займаўся П. Злоцкі. Праз яго беларускія эсэры каардынавалі сваю дзейнасць з арганізацыяй Б. Савінкава “Саюз абароны радзімы і свабоды”. У Беларусі дзейнічалі яго філіялы, аб'яднаныя ў паўночна-заходнюю арганізацыю “Саюза”. Стварыць масавую “зялёную армію” белар. эсэрам не ўдалося. Пачаўшы ўзброеную б-бу, яны старанна маскіравалі сваю антысавецкую дзейнасць. Лідары ж буржуазных паліт. груповак, супрацоўнічалі з Польшчай, спадзеючыся на новую інтэрвенцыю супраць Савецкай Р. Правячыя колы Польшчы імкнуліся з дапамогай розных “інтрыг” узмацніць свае пазіцыі пры выпрацоўцы канчатковых умоў мірнага дагавора. Адной з такіх была акцыя Б.Савінкава, якую падтрымлівалі краіны Антанты. Прыбыўшы ў Польшчу па запрашэнню Ю. Пілсудскага, Савінкаў узначаліў ваенны аддзел Рускага палітычнага камітэта. У к. кастрычніка 1920г. ў яго падпарадкаванні знаходзілася > 60 тысяч белагвардзейцаў, аб'яднаных у арміі Пятлюры, Перамыкіна, Якаўлева і Булак-Балаховіча. Польскае камандаванне разам з Вярхоўным Саветам Антанты распрацавала план ваенных дзеянняў супраць Савецкіх рэспублік з выкарыстоўваннем гэтых фарміраванняў. Аднак, не жадаючы, быццам, парушаць умовы прэлімінарнага дагавора, польскае камандаванне 21 кастрычніка 1920 года заявіла аб спыненні адносін з войскамі Пятлюры, Перамыкіна, Якаўлева і Булак-Балаховіча. Ім прадстаўлялася поўная свабода дзеянняў. Армія Булак–Балаховіча б. сканцэнт. ў Тураве і Давыд–Гарадку. 12 кастрычніка 1920г. Беларускі палітычны камітэт у Варшаве заключыў дагавор з Булак-Балаховічам, ўзяў абавязак весці вярбоўку ў яго армію, а Булак-Балаховіч – перадаць камітэту грамадзянскую ўладу на захопленай тэрыторыі. Аналагічнае пагадненне было заключана і з Б. Савінкавым. Беларускі палітычны камітэт перадаў Булак-Балаховічу атрады “Зялёнага дуба”. У пач. лістапада 1920г. армія Булак–Балаховіча перасекла дэмаркацыйную лінію і заняла Петрыкаў, Мазыр, Рэчыцу, Калінкавічы. Барацьбу з Булак-Балаховічам вяла 16-я армія. 16 лістапада злучэнні 16-й арміі перайшлі ў наступленне. На працягу тыдня балахаўская армія была поўнасцю разгромлена ў раёне Мазыра, Калінкавіч і Рэчыцы. Адначасова адбылося “Слуцкае паўстанне”. Кіраўнікі Слуцкага Белар.Нацыян.Каміт. вырашылі абвясціць тэрыторыю павета незалежнай. Польскае камандаванне спецыяльна зацягвала вывад сваіх войск са Случчыны. 16 лістапада 1920 года з удзелам 105 чалавек адбыўся “з'езд”, згодна рашэнням, якога “Найвышэйшая Беларуская Рада” а'бяўлялася вышэйшым органам дзяржаўнай улады на тэрыторыі Беларусі. Была аб'яўлена яе незалежнасць у этнаграфічных граніцах, сфарміравана “першая беларуская брыгада” у складзе двух палкоў, колькасцю каля 4 тыс. чалавек. 24 лістапада польскія войскі пакінулі Слуцк і адышлі за дэмаркацыйную лінію. Кіраўніцтва Слуцкай рады пераехала ў мястэчка Семежава(8 км ад граніцы). 26-27 лістапада першы Слуцкі полк і другі Грозаўскі пачалі рабіць напады на заставы 8-й дывізіі 16-й арміі. Са згоды польскага камандавання часці 16-й арміі былі уведзены у нейтральную зону на 3 дні. Пасля ўзброенага сутыкнення пад Семежавым 6-7 снежня частка Слуцкай брыгады вымушана была перайсці польскую мяжу, дзе была інтэрніраваная. Рэшткі Слуцкай брыгады,скарыстаўшы адыход часцей 16-й арміі з нейтральнай зоны, распачалі напады на пазіцыі савецкіх войскаў. Былі заняты мястэчкі Семежава і Вызна. У мэтах ліквідацыі гэтай групоўкі 19 снежня пачалася наступальная аперацыя 8-й дывізіі. У выніку паўстан. перайшлі на пол. тэр., дзе б. раззброены. Пасля гэтага беларускія палітычныя групоўкі прымалі ўдзел у арганізацыі антысавецкай б-бы на тэр. Савецкай Беларусі аж да 1925г., і падбухторванні ўзброенага паўстання ў Зах. Бел., каб далучыць яе да Літвы згодна з умовай, заключанай урадам БНР В.Ластоўскага ў лістападзе 1920 г. 32. ГРАМ.-ПАЛІТ. ЖЫЦЦЁ І НАЦЫЯН.-ДЗЯРЖ. БУДАЎНІЦТВА Б. у 20-я гг. 20ст. 18 сакавiка 1921 года падпiсаны Рыжскі мiрны дагавор памiж РСФСР (БССР) i Украiнскай ССР, з аднаго боку i Польшчай — з другога. Да Польшчы адыходзiла Зах. Б. (з тэр. у 108 тыс. кв. кiламетраў i нас. больш чым 4 млн. чалавек(суч. тэр. Брэсцк., Грод., частка Мінск. без Мінска, і Віцебская). БССР звужалася да 6 паветаў (толькі адна Мінск. г-ня – 1 млн. 635 тыс. чал.) . 31 лiпеня 1920 года пасля вызваленяя з-пад польскай акупацыі цэнтральных i заходнiх раёна Беларусi ў Мiнску адбылося суместнае пасяджэнне прадстаўнікоў Белваенрэўкома, ЦК КП(б) Літвы і Беларусі, грамадскіх арганізацый – была прынята “Дэкларацыя аб абвяшчэнні незалежнасці Савецк.Сац.Рэсп.Бел. Прыняцце гэтага д-та з'явілася важным паліт. актам у гісторыі нацыян.-дзярж. будаўніцтва БССР. Гэты д-т аб'яўляў пра аднаўленне БССР, абвяшчанай яшчэ 1 студзеня 1919г. Вынік: стала сапраўднай трагедыяй для бел. народа, этнічны, тэрытар. разрыў адзінага этнасу ў 2 дзяржавамі – сав. Бел. і Пол. Дзяржаўна-тэр. ўладкаванне БССР у гады НЭПа было звязана з далейшым вырашэннем нацыянальнага пытаня. Заключанае ў гады грамадзянскай вайны саюзнае пагадненне – “Даговор аб ваенна-палітычным саюзе савецкіх рэспублік” ад 1 чэрвеня 1919г. – ужо не адпавядаў існуючаму становішчу. Таму з лета 1922г. пачаліся пошук і выпрацоўка канкрэтных формаў аб'яднання савецкіх рэспублік у адну дзяржаву. Сталін – ідэя “аўтанамізацыі”. Ленін – саюз на аснове федырацыі. 4 Усебеларускі з'езд Саветаў у снежні 1922г. адобрыў ідэю стварэння СССР і выбраў дэлігацыю. 30 снежня 1922г. на 1 Усесаюзным з'ездзе Саветаў у Маскве дэлегацыя БССР на чале з Чарвяковым падпісала Дэкларацыю і Дагавор аб стварэнні Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік – СССР. СССР стаў унітарнай дзяржавай, якая склалася з некалькіх краін, мела моцнае цэнтральнае кіраўніцтва, адзіныя грошы, войска, праводзіла адзіную знеш. палітыку. З улікам нацыянальнага і эканам. фактараў развіцця ў 1924 і 1926гг. адбылося ўзбуйненне тэр. БССР за кошт перадачы ёй ад РСФСР шэрага раёнаў Віцебскай, Гомельскай, Смаленскай губерняў. Гэта было замацавана ў Канстытуцыі БССР 1927г. Б-ба 2 тэндэнцый: 1. Накіравана на дэмакратызацыю ў палітычн. адносінах, што адпавядала мэтам і умовам НЭПа. 2. На працяг палітыкі ваеннага камунізма, да манапалізацыі ўсяго падітычнага жыцця КП(б)Б. Праходзіла дэмакратызацыя грам.-пал. жыцця: 1. Пашырэнне кампетэнцыі Саветаў як органаў улады з 1924г., яны прыцягвалі да ўдзелу ў сваіх пасяджэннях радавых рабочых, узніклі местачковая саветы. У снежні 1927г. (на падставе Канстытуцыі 11 кастр. 1927г.) Прэзідыум ЦВК і СНК БССР прыняў пастанову “Аб рэарганізацыі і скарачэнні савецкага апарату і аб пашырэнні правоў мясцовай улады” ў пытаннях фармір. і размеркав. мясцовага бюджэту, развіцця гаспадаркі і к-ры. У 1927г. у Б. было 8 акруговых Саветаў (Аршанскі, Бабруйскі, Віцебскі, Магілёўскі, Мазырскі, Мінскі, Полацкі). Уплывовай партыі: Бел. партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў (БПС-Р) – у абарону інтарэсаў сялянства. Яна аб'явіла сябе апазіцыяй, бо не падпісала “Дэклар. аб абвяшч. незал. БССР”. У лютым 1921г. карныя органы КП(б)Б арыштавалі 860 членаў БПС-Р і адпраўлена у Зах.Бел. Тыя ж меры супраць маладзежных суполак: “Труд і свет”, “Юнацкі сіндыкалізм”, “Саюз сялянскай моладзі”. 11 ліпеня 1923г. абвешчана амністыя ўсім членам бел. нацыян. арганізацый, паліт. і к-ным дзеячам. удзельн. антысавецкіх фарміраванняў. У сяр. 20-х г. грам.-паліт. жыццё было зведзена да дзейнасці вузкага кола арганізацый: Кампартыя. З др.п. 20-х узмацняецца дырэктыўная с-ма кіраваня (дэрыктыўныя указанні). У пач. 30-х у бел. савец. грамадстве былі ўсе рысы таталітарнага палітычнага рэжыму.
|