АБВЯШЧЭННЕ БНР.

Date: 2015-10-07; view: 535.

У гады 1 сус вайны iдэя незалежнасцi прайшла эвалюцыю. У 1915 Вiльнi Антон i Іван Луцкевiчы стварылi Канфедэрацыю ВКЛ, палiтычную арганiзацыю, якая дамагалася ўтварэння Беларуска-Лiтоўстсай дзяржавы на федэратыўнай аснове. У 1916г. Антон Луцкевiч вылучыў iдэю Злучаных Штатаў ад Балтыйскага да Чорнага мораў цi Балтыйска-Чарнаморскай садружнасцi (экан. i палiт. супольнасцi незалежных дзяржаў — Бел., Лiт., Лат., Укр.). Фактычна гэта была мадэрнiзаваная iдэя адналення ВКЛ. У 1917г. група нацыян. дзеячаў на чале з Вацлавам Ластоўскiм - выступiла за поўную дзяржаўную незалежнасць Беларусi ў яс этнаграфiчных межах ( >прадстанiкоў нацыян. руху стаяла на пазiцыях атаномii Беларусi ў складзе Расiйска федэрацыi народаў). Усебеларускi з'езд у 5-18 снежнi 1917 года сфармуляваў iдэю БНР як аўтаномнай адзiнкi Расiйскай дэмакратычнай рэспублiкi.

Пасля падпiсання Брэсцкага мiру (Гер. Зах. Б.), выканачы камiтэт Рады Усебеларускага з'езда прыняў 9 сакавiка 1918г. ў Мн. 2 Устаўную грамату краiна абвяшчалася Беларускай Народнай Рэспублiкай. 25 сакавiка 1918 года была прынята 3 Устаная грамата, якой Беларусь абвяшчалася незалежнай i свабоднай дзяржавай, старыя дзярж. сувязi скасоўвалiся. Тэр. БНР – Магіл., Мiн., Грод., Вiлен., Вiцеб., Смален., Чарнiгаўскую i сумежныя часткi суседнiх губерняў, заселеныя беларусамi.

Легiтымнасць абвяшчэння БНР была фармальна пацверджана дэкрэтам Савета Народных Камiсараў Савецкай Расii ад 29 жнiўня 1918 года, якi скасоваў усе дагаворы i акты, заключаныя радам Р.І. з Прусii i Аўстрыi аб падзелах Р.П. Але стварэнне беларускай дзяржавы не ўваходзiла ў планы суседнiх краiн Р. i Пол. лiчылi яе часткай сваiх тэр., на часткi зямель Бел. прэтэндавалi: Лiтва, Украiна i Латвiя. Германiя не прызнавала акта 25 сакавiка, бо разглядала Беларусь як акупаваную расiйс. тэр. i заклад пад кантрыбцыю ад Расiйскай Савецкай Федэратыўнай Сацыялiстычна Рэспублiкi (РСФСР). Згодна з Брэсцкага дагаворам Берлiн абавязваўся не прызнаваць новыя дзяржавы на тэр. былой Р.І. без згоды ленiн. ўрада.

У кiранiцтве БНР узмацнiлiся пазiцыя прыхiльнiкаў збліжэння з Германiяй. 25 красавiка 1918г. яны ад iмя ўсёй Рады накiравалi тэлеграму германскаму iмператару Вiльгельму 2, у якой выказвалася шчырая падзяка за вызваленне Беларусi ад бальшавiкоў i заяўлялася, што добрую будучыню сваёй краiны яны бачаць “толькi пад апекай германскай дзяржавы”. Гэты зварот, якi стаў адной з прычын крызiсу рада БНР.

Акупацыйныя ўлады перадалi ў кампетэнцыю ўрада БНР гандаль, прамысловасць, сацыяльную апеку, асвету i культуру, а таксама знешнюю палiтыку. 1-ым незалежнасць БНР прызнаў урад Укр.Нар.Р., пасля Фiнляндыяй, Эстонiяй, Латвiяй, Лiтвой, Чэхаславакiяй.

Паражэнне Германii на Заходнiм фронце i скасаванне Брэсцкага даг-ра аслабілі пазiцый БНР. Яна не магла супрацьстаяць нацiску Савецкай Расii i Польшчы. Урад Антона Луцкевiча ў лiстападзе 1918 года вёў перамовы з ленiнскiм урадам, быў гатовы ўвесцi на Беларусi савецкую канстытуцыю i ўстанавiць з РСФСР федэратыўную сувязь пры ўмове прызнання Савецкай Расiяй незалежнасцi БНР. Аде гэтая прапанова не была прынята Маской. Спадзяваннi рада БНР на Польшчу таксама аказалiся марнымi. Урад Юзафа Пiлсудскага не прызнаваў права Беларусi на дзяржаўную незалежнасць.

У снежнi 1918 года ўрад БНР пераехаў з Мiнска ў Вiльню, а потым у Гродна. У сакавiку 1919 года ён выехаў у Берлiн, дзе перайшоў на эмiгранцкае становiшча. Урад БНР на эмiграцыі (у 1919—1923 гады яго ўзнач. Ластоскi) актыўна выступа супраць Рыжскага мiрнага дагавора памiж РСФСР i Польшчай, якi быў заключаны 18 сакавiка 1921 года. Прадстаўнiкi БНР патрабавалi ад Савецкай Расii i Польшчы прызнання незалежнасцi БНР. Урад БНР звярнуўся да - краiн Антанты, Прыбалтыкi, Скандынавii i Германii, Лiгi Нацый. Пад націскам урада БССР Берлінская бел. канферэнцыя (кастрычнік 1925г.) прыняла раш. аб роспуску ўрада БНР. (Серада, Варонка, Смоліч, Крачэўскі, Захарка,Лёсік).

30. УТВАРЭННЕ БССР І ЛІТОЎСКА-БЕЛАРУСКАЙ ССР.

2 лістапада 1917г. была апуб. “Дэкларацыя правоў народаў Расіі” - прадстаўляла правы ўсім народам на самавызначэнне аж да аддзялення і стварэння сваёй нацыянальнай дзяржаўнасці. Было стварэнне ў студзені 1918г. пры Наркоме па справам нацыянальнасцей РСФСР Беларускага нацыянальнага камісарыята (Белнацкама - А.Г.Чарвякоў). Кіруючае ядро Белнацкама склалі члены Беларускай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі. У красавіку 1918г. яе члены ўступілі ў РКП(б), стварыў першую беларускую камуністычную секцыю пры Пецяргофскім райкаме партыі бальшавікоў у Петраградзе. Белнацкам і беларускія секцыі РКП(б) вялі актыўную палітычную работу сярод працоўных: выдавалі газету “Дзянніца”, арганізоўвалі бежанскія камітэты, школы, выкрывалі здрадніцкую дзейнасць рады БНР. Намаганні Белнацкама былі накіраваны на ўмацаванне заваёў сацыялістычнай рэвалюцыі.

Яшчэ ў снежні 1917г. В.І. Ленін станоўча аднеся да ідэі самавызначэння Беларусі. Але ўтварэнне асобных савецкіх рэспублік і ўстанаўленне федэратыўных адносін паміж імі немагчыма было здзейсніць адразу. Так, у Беларусі, напрыклад, гэта ўскладнялася наступнымі абставінамі: нямецкая акупацыя часткі тэрыторыі Беларусі, разруха, прыфрантавое становішча края.

Выказваючы свае адносіны да нацыянальнага пытання, рабочыя і сяляне Беларусі лічылі сябе часткай усёй Савецкай Расіі. Гэты настрой добра адчувалі кіраўнікі беларускіх секцый РКП(б) і Беларускага аддзела Наркамнаца РСФСР. Таму пасля V Усерасійскага з'езда Саветаў (ліпень 1918 года) Белнацкам і беларускія секцыі выступілі з прапановай пераіменаваць Заходнюю вобласць у Беларуска-Літоўскую камуну ці аўтаномную рэспубліку ў складзе РСФСР.

У сувязі з узнікненнем новых умоў восенню 1918г.: рэвалюцыя ў Германіі, скасаванне Брэсцкага міра, пытанне аб утварэнні БССР уступіла ў практычную стадыю. Гэтым практычным крокам была канферэнцыя прадстаўнікоў беларускіх секцый РКП(б), якая праходзіла ў Маскве 21-23 снежня 1918 года. ЦК РКП(б) прыняў рашэнне аб стварэнні БССР. Гэта быў важны крок кампартыі, які паклаў пачатак нацыянальна-дзяржаўнаму будаўніцтву Беларусі. ЦК РКП(б) прыняў на ўвагу і міжнародны фактар. У гэтых умовах актывізавалася дзейнасць беларускіх нацыянальных груповак, якія хацелі стварыць буржуазную рэспубліку і пераўтварыць яе ў плацдарм контррэвалюцыі. Таму ЦК партыі лічыў мэтанакіраваным стварыць на захадзе краіны суверэнную БССР, якая пры падтрымцы савецкай Расіі, абараняла б свабоду і незалежнасць беларускага народа. 1 студзеня 1919 года была абвешчана БССР(ўвайшлi Вiцеб., Грод., Магiл., Мiн., белар. паветы Вiлен., Ковенскай i Смаленскай г-ў).

З 2 па 4 лютага 1919 года ў Мінску працаваў І Усебеларускі з'езд Саветаў, які заканадаўча аформіў стварэння БССР. На гэтым з'ездзе была прынята Дэкларацыя аб аб'яднанні беларускага і літоўскага ў адзіную Літоўска- Беларускую ССР з мэтай мабілізацыі сіл на барацьбу з інтэрвентамі і ўнутранай контррэвалюцыяйв (в составе Виленской, Минской, части Ковенской и Гродненской губ). У канцы лютага 1919 года яна была ўтворана. 4-6 сакавіка ў Вільна праходзіў аб'яднаўчы з'езд кампартыі Літвы і Беларусі, на якім была створана адзіная кампартыя Літвы і Беларусі.

У жніўні 1919 польские войска оккупировали 3/4 территории Беларуси и Литвы, Литбел фактически прекратила своё существование. Юридически она была ликвидирована после подписания мирного договора между РСФСР и Литвой от 12.7.1920 и повторного провозглашения независимости БССР 31.7.1920.

Дипломатическая служба Советской Белоруссии берёт начало со времени 1-го провозглашения БССР. Членом правительства Д.Ф.Жилумовича был нарком иностранных дел В.С.Фальский, однако он пробыл на своём посту недолго. Положение о НКИД было принято Совнаркомом БССР 22.8.1921. Наркомат узначаліў Председатель СНК БССР А.Г.Червяков.

31. БЕЛАРУСЬ ВА ЎМОВАХ ПОЛЬСКА-САВЕЦКАЙ ВАЙНЫ.

У лютым 1918г. Герм. аднавіла баявыя дзеянні на усх. фронте, з намерам ліквідаваць савецкую уладу. 3 сакавіка 1918г. Брэсцкі мірны дагавор з Германіяй. Пад германскай акупацыяй апынулася > частка тэр. Б. Лістападаўская 1918г. буржуазна-дэмак. рэвал у Герм. прывяла да выхаду Германіі з 1-й сусв. вайны. Савецкі улад 13 лістапада скасаваў Брэсцкі мір. Чырвоная армія распачала наступленне і да лютага 1919г. савецкая ўлада усталявалася амаль на усей тэр. Б.

У лістападзе 1918г. адрадзілася Польская дзяржава. Яе кіраўнік Юзаф Пілсудскі імкнуўся аднавіць Р.П. 2-3- лютага 1919г. на 1 Усебеларускім з'ездзе Саветаў прынята рашэнне аб стварэнні буфернай дзяржавы Літоўска-Беларускай ССР з мэтай прадухілення адктытай вайны паміж Р. і Пол. 14 лютага 1919г. адбылася 1-я польска-савецкая сутычка ля Бярозы Картузскай, якая і паклала пачатак вайне. 29 красавіка 1919г. Пілсутскі звярнуўся “Да насельніцтва былога ВКЛ” – “Я дам вам магчымасць вырашыць унутраныя, нацыянальныя і рэліг. справы так, як вы самі жадаеце, без прыгнечання Польшчы”. Нічога аб “федэралісцкай канцэпцыі” не гаварылася і у “віленскай дэкларацыі” (2 мая) – “Бацькаўшчына Касцюшкі, Міцкевіча належыць да Пол., як непадзельная частка”. Запіска кітаўніцтва “Стражы крэсовай” – “Канчатков. вынікам пол. палітыкі – далучэнне Б. да Пол. на аснове аўтаноміі”. 8 лютага 1919г. ЛітБел аб'яўл. на ваенным становішчы. 22 кастрычніка – захоплена сталіца Вільня. 8 жніўня – Мінск. 6 – сакавіка 1920г. – Калінкавічы, Рэчыца. 6 сакавіка 1920г. НКЗС накіраваў ноту на прымірэнне. Адказ. Польскім камандаваннем было ўтворана 2 франты: Паўд.-Усход. (Украінскі) і Паўн.-Усх. (Бел.-Літоўск.) 25 красавіка 1920г. войскі Пол. перайшлі у наступленне на Украіне. 6 мая 1920г. польскія войскі захапілі Кіеў. 29 красавіка 1920г. галоўнакамандуючым Зах. фронту быў назначаны Тухачэўскі. 11 ліпеня 1920г. быў вызвалены Мн. А да канца ліпеня 1920г. уся тэр. Б. была ачышчана. Савецкі урад быў за тое каб заключыць мір. Аднак Пілсуцкі адцягваў мірныя перагаворы. 13 жніўня 1920г. Чырвоная армія аднавіла наступленне. 16 жніўня польск. войска перайшлі ў контарнаступленне. 12 кастрычніка 1920г. былі заключаны перамір'е па якому ваенныя дзеяні павіны скон. 18 кастр.

18 сакавiка 1921 года падпiсаны мiрны дагавор памiж РСФСР (i БССР) i Украiнскай ССР, з аднаго боку i Польшчай — з другога. Да Польшчы адыходзiла Заходняя Беларусь з тэрыторьтяй у 108 тыс.кв. кiламетраў i насельнiцтвам больш чым 4 млн. чалавек(суч. тэр. Брэсцк., Грод., частка Мінск. без Мінска, і Віцебская). БССР звужалася да 6 паветаў. Акт аб'яднання Заходняй Беларусi з БССР 17 верасня 1939 года быў ажыццёўлены на падставе тайнай змовы Сталiна i Гiтлера шляхам узброенага ўварвання Чырвонай Армii на тэрыторыю Польшчы. 31 лiпеня 1920 года пасля вызваленяя з-пад польскай акупацыі цэнтральных i заходнiх раёна Беларусi ў Мiнску адбылося другое абвяшчэнне незалежнасцi БССР.

Беларуск. эсэры якія марыль аб прызнанні незалежн. БНР, абвешчанай яшчэ 25 сакавіка 1918г., рыбеглі да адкрытай б-бы з бальшав., узначаліўшы антыасавецкае Слуцкае паўстанне. Вынік: стала сапраўднай трагедыяй для бел. народа, яно азначала этнічны, тэрытар. Разрыў адзінага этнасу ў межах двух дзяржаў – савецкай Беларусі і Польшчы.