ДИСЦИПЛІНА «ЛІТЕРАТУРНИЙ СТИЛЬ»

Date: 2015-10-07; view: 425.

Билет

1. Ақ Орда. Алтын Орда бірнеше дербес мемлекеттерге бөлінді. Ақ Орда пайда болды. Территориясы Сырдария алқабы., Аралдың солтүстік шығыс Есіл Сарысу өзендеріне дейінгі жерлер кіреді. Астанасы-Сығанақ. Халқы-өзбек-қазақ деп аталды. Алғашқы ханы Сасы Бұға өлген соң баласы Ерзен хан б. Сауда дамып, ислам діні қанат жаяды. Ол шекараларын белгілеп басқаруға өз руынан шыққан сұлтандарды қояды. Ерзеннің баласы Мүбәрак Қожа хан б. Ақ Орданы Алтын Ордадан бөлінуге әрекет жасады, одан түк шықпады. 1354-....ж. феодалдық қақтығыстың 8 ханы қаза тапты. Ақ Орда бірігіп күшейді. Орыс ханы тұсында Ақ Орда тәуелсіздігін жариялады. Ол енді Алтын Ордаға қарсы жорықтар жасалды. 14ғ. 70ж. Орыс хан Астраханды, 1374-75ж. Сарай Беркені жаулап алды. Осы кезде Мауренахр билігі Темір күшейіп алған еді. Орыс ханның қол астында қаза тапқан феодалдықтардың баласы Тоқтамыс қашып Самарқанға барады. Осыны пайдаланған Темір Тоқтамысқа әскер беріп Ақ Ордаға аттандырады. Соғыста Орыс хан өліп, Ақ Орда тағына Тоқтамыс отырады. 14ғ. 80жылдарында Тоқтамыс Ақ Орда мен Алтан Орданы түгел дерлік жаулап алып, Темірге өздерін тәуелсізбіз деп жариялайды. Екеуінің арасында соғыс жүрді. 1391ж. 200 мың әскерімен шабуыл бастаған Темір 1395ж. Тоқтамыс әскерін жеңіп, Тоқтамыс қашып кетеді. Ол Алтын Ордадағы билікті Едігеге береді.

2. Бөкей Ордасындағы 1836-1838 жж. көтерiлiс. Бөкей ордасында (Жайық- еділ арасында болды. Себебі Феодалдар қанауының күшеюі жайылым жері пайд-ы үшін төлен-н алым-салықтар Жайылымының пайдалану үшін шектеу жасау сылтау малшылар Каспий обылысының басқарушысы.Қарауыл Қожа арас салық жинау кезінде туған дау. Көтер-ң барысы 1-кезең 1936-37 жыл 1-жартысында чиновниктерге қарсы ханның көмек сұрап. Онысы сәтеу аяқталады. Қозғалыс кенейе түседі 2-кезен 1837ж. 2-жартысында Қарауыл Қожаның ауылын көтерілістер талқантап кетеді. Феодалдық наз-ақуын хан ордасына қауіп төнеді. 1837ж. қарашада көтерілістер Тастөбеде босған соғыстарда жеңіліске ұшырап қақтығытар қатан жазаланады. 2 кезен 1838ж. 1 жартысында көтеріліс сенімсіз Ресейге қарсы деген сипатқа ие болады. 1888ж. шілдеде Исатай отряды Ақбұлаққа дейін жерде патша әскерін женеді Исатай өледі ал Махамбет 1846ж. өлтіріледі. Маңызы:Феодалдарға қарсы халық көтерілісі Бөкей ордасындағы аса ірі оқиға. Бұл ру тәртібін шиелінстірді

3. ҚР сыртқы саясаты: даму бағыттары.

2003 ж. 4 сәуірінде президенттің халқына жолдауына және сыртқы саясатының 2004 ж. арналған негізгі бағыттары. Басты мұрат – халқының әл – ауқатын арттыру делінген. Біздің еліміз «Қазақстан - 2030» ұзақ мерзімді бағдарлама 30 жылдық стратегиялық жоспарға сәйкес орындалып келеді. «Қаз-н 2030» 1 ү.м.б.Ұлттық қауіпсіздік бөлімінде азамат дамуының бүкіл тарихи тәжірибесі мемлекеттің алға басуы және тұрақты өсуі жүзеге асырылатын қажетті шарттарының басталуына оның ұлтының қауіпсіздігі мен мемлекеттің сақталуы тұрғанына куә. Өз қауіпсіздігіміз бен тұтастығымызды қамтамасыз ету үшін көршілес елдермен Ресей, Қытай, Орта Азия елдері сол сияқты Таяу және Орта Шығыс елдері, АҚШ, Еуропа елдерімен достық қатынаста болуымыз керек. Осы елдермен жақсы қатынаста болу үшін қарулы күшімізді нығайту керек. 2 ү.м.б. Ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамның топтасуы – егер әр түрлі топтау олардың мүдделері саясаты идеологиясы, діні, этникалық – таптық мүдделері бір – біріне қарама – қайшы болса, ұлттық мүдде ешқашан іске аспайды, ондай жағдайды Ауғаныстан, Югаславия, т.б. елдердің бастан кешкенін қайталауымыз мүмкін. 3 ү.м.б. Шетел инвестицияларының деңгейі жоғары дамыған нарықтық экономикаға енді, ол нарықтық қатынас қаржылық – жауапкершілікке толы демократия. Нарыққа өтуге байланысты кәсіпорындар жекешелендіруді жеке меншік түрлері пайда болды. Шетел инвестицияларын пайдаланып, экономиканы көтердік. АҚШ, Корея, Жапония, Туркия, Қытай, Канада инвестициясын пайдаланды. Президенттің ҚР халқының дұрыс бағытты таңдап алуының арқасында 1. бейбітшілікке 2.экономиканы дамыта отырып, халықтың әл – ауқатын жақсартып келеді. т.б. табыстарға жетті. 1997 ж. Қазақстан 2030 стратегиялық бағдарламасын қабылдады.

30 Билет 1. Қазақстан территориясы тас дәуiрiнде.

Тас ғасыры 4 кезеңнен тұрады (800 мың жыл-ң 2 м.ж.)

1. палеолит (көне) 800-12 м.ж.

2. мезолит (орта) 12-5 м.ж.

3. неолит (жаңа) 5-3 м.ж.

4. энолит (мысты тас ғасыр) 8-2 м.ж.

Палеолит 3-ке бөлінеді

1.ерте палеолит(төменгі) 800-140 м.ж.

2. орта палеолит (орта) 140-40 м.ж.)

3. кейінгі палеолит (жоғарғы) 40-12 м.ж.

Аналық ру қалыптасты, матриархат. Адамдардың алғашқы шаруашылығы – терімшілік.

Палеолит дәуірінің мәдениеттері:

1. Олдувай табиғаты дайын тастарды пайдалану. 2. жұмыр тасты пайдалану; 3.мусьте, кремний, ажұр кварц тастарды пайдалану. 2-3 қырлы тастар шапқы, шоперлер дайындау. Кейінгі палеолитте отты пайдаланып жаға білген. Алғашқы адамның қонысы – Сыр бойы, Қаратау жотасы, бөріқазған, тәңір қазған, шабақты (оңт.Қазақстан) қоныстары табылды. Мезолит садақ, жебе, бумеранг ойлап табылды. Таспен қоса ағаш, сүйек пайдаланды. Қауымдастық ру қалыптасты. Ауа райы жылып аса ірі аңдардың құрып кетуі. Неолит (5-3 м.ж.) тасты өңдеудің жоғарғы дәрежесін игеру. Жабайы аңдар қолға үйретілді. Жер төле баспаналар болған. Мал шаруашылығымен айналысқан, саз балшықтан құмыра жасаған, ою өрнек салған, тоқыма өнері дамыды. Энолит (3-2 м.ж.) тас пен қоса мысты пайдаланған бірақ тастан жасалған бұйымдар әлі де көп еді. Кетпенмен жер өңдеу.

2. Қазақ халқының қалыптасуы. “Қазақ” этнонимi.Қазақ халқының қалыптасу процесі көне заманнан б.з.б. ІІ-І мыңжылдықтан басталады. Қазақ халқының қалыптасу кезендері: • Көне заман- б.з.д. VIII - б.з. V ғғ.

• Әуелгі орта ғасыр - УІ-Х ғғ.

• Орта ғасыр - Х-ХІІІ ғғ.

• Кейінгі орта ғасыр - ХІУ-ХУ ғғ.

• Кейінгі орта ғасыр - ХУ-ХУІ ғғ.і

Қазақстан жерінде этникалық процестің шешуші кезеңі - б.з.б. I мыңжылдығының I ортасы, туріктердіңжаппай көшіп келуіне байланысты. Ежелгі сақ, сармат, үйсін, канлылардың үрпағымен араласқан түріктер этно-демографиялық жағдайды өзгертті.

Этникалық қалыптасу процесінің келесі кезеңі - Х-ХІІ ғасырларда өмір сүрген Қараханжэне Қыпшақхандықтарымен байланысты.

XIII ғасырдың басында Шыңғыс хан кысымына шыдай алмай көшіп келген наймандар мен керейлерде бұл процеске өз үлестерін косты. Монғол шапқыншылығы халык болып калыптасу процесіне тежеу болды.

XШ-ХІV ғасырларда Ақ Орда, Моғолстан, Әбілхайыр хандығы, Ноғай Ордасынынкүрылуы мен нығаюы қазақ тайпаларының бірігуіне әкелді.

XV ғасырда Қазақ хандығыныцкұрылуы қазақ халқының қалыптасуы процесінің аяқталуын тездетті.

VІ ғасырдың басында Қазак хандығы біріктірген тайпалар казақ этносының негізін кұрады: үйсін, қаңлы, қыпшак, арғын, дулат, керей,найман, алшын, коңыраттар т.б. Бүл тайпалардың тілі - түркі тілі,антропологиялық типі - монғол нәсілінің оңтүстік сібір тобы.

Шаруашылығы - көшпелі мал шаруашылығы және егіншілік.

Тайпалар мен халықтардың бірігуінің маңызды кепілі - шаруашылық пен шаруашылық байланыстардың дамуы болып табылады. Қазақ халқының қалыптасу процесі XIV-XV ғ.г. аяқталды.

Саяси жағынан шашыраңқы этникалык туыстас топтардың басы қосылып, қазақ рулары мен тайпаларының бірігуіне Қазақ хандығының қүрылуы эсер етті.

XV ғасырдың екінші жартысы - XVI ғасырда негізгі этникалық топтардың қазақ халқына жэне олар орналасқан аумактың Қазақ хандығына бірігуі, түтас халык болып қалыптасудың аяқталуын тездетті.

ХV-ХVІІ ғасырлар - Қазақстанның аумағындағы түрғындарға іс жүзінде ортақ негізгі белгілер мен қазақ этносының өзіне тән материалдық жэне рухани мәдениеті бекіп жетілді.

"Қазақ" этнонимініц шығуы.

"Қазақ" терминінің шыгу тарихының бірнеше болжамы:

• Тарихшы Бартольд: "өз мемлекетінен, тайпа, руынан бөлініп жеке өмір сүруші адам".

• М. Ақынжанов: "қас-сақ, нағыз сақ деген атаудан қазақ шыққан".

• ХІІ-ХV ғасырларда түркі тілінде жазылган деректерде: "еркіндік аңсаушы, батыл" мағынасын білдіреді.

• Түркологтардың пікірінше, "казак" терминінің бастапқы таралған жері -Шығыс Дешті Қыпшақ.

• Жазбаша әдебиетте "қазақ" термині 1245 жылы мамлюктік Египет мемлекетінің қыпшактары кезінде шыққан араб-қыпшақ сөздігінде бірінші рет қолданылған.

1867-1868 жж. әкiмшiлiк реформалар. Бұл реформа Ресейде крепостниктік құқының жойылуымен және бірқатар буржуазиялық реформалардың қабылдануымен тұстас келді. Капиталистік қатынастардың ұлт аймақтарға таралуы да осы кезден басталды. Ресейде капитализм дамуының екі жағы болды. Ол кең өріс ала бастады.

ХІХ ғасырдың орта шенінде іске асырылған сот, земство, халық ағарту және басқа да реформалар Ресейдің құрамында дамыған шығыстағы ұлттық аймақтарға әсер етпей қоймады. Патшалы Ресейдіқ ұлттық аймақтарды шикізат қоры және көзі ретінде сақтау саясаты Қазақстанды да қамтиды.

Негізінде екі генерал-губернаторлыққа бағындырылған (Орынбор, Батыс Сібір) қазақ елін билеп-төстеуді өзгерту ісі патша үкіметінің отаршылдық саясатымен тығыз байланысты еді. 1822 жылғы "Сібір қазақтарының жарғысы" мен 1824 жылғы "Орынбор қазақтарының жарғысы" жақа капиталистік қарым-қатынастар өрістей бастаған кезде өлкенің шаруашылық даму талабына сай болмады

XIX ғасырдың 60-жылдарында қазақтардың басқару жүйесін өзгерту үшін статс-секретарь И. И. Бутков басқарған комиссия құрылды. Комиссия бүкіл қазақ даласын екі облысқа — орталығы Торғай өңірінде болған — Батыс, орталығы Сергиопольде немесе Қарқаралыда ұйымдастыру көзделген Шығыс облыстарға бөлуді ұсынды. Комиссия ұсыныстары Орынбор генерал-губернаторы А. П. Безакқа тапсырылды. 1864 жылы 29-қыркүйек күні А. П. Безак Орынбор қазақтарының облыстық басқармасынан қажетті мәліметтер жинастыруды талап етті. 1865 жылы А. П. Безактық отставкаға шығуына байланысты онық орнына жаңа губернатор Н. А. Крыжановский тағайындалды. И. И. Бутков комиссиясының пікірлері мен ұсыныстары қабылданбады.

Хандық билікті іс жүзінде жойған 1822 жэне 1824 жылғы Жарғылар жаңа капиталистік қатынастар өрістей бастаған кезде өлкенің шаруашылық даму талабына сай болмады.

• XIX ғасырдың 60 жылдары - қазақтардың басқару жүйесін өзгерту үшін И.И.Бутков басқарған комиссия күрылды. Қазақ даласын 2 облысқа бөлу жоспарланды:

1. Батыс облысы, орталығы - Торғай.

2. Шығыс облысы, орталығы - Сергиополь немесе Қарқаралы.

Бүл үсыныс қабылданбады.

• 1865 жыл - Ішкі істер министрлігі кеңесінің мүшесі Гирс басқарған Дала комиссиясы құрылды.

• 1865 жылғы 5 маусым - II Александр бұйрығымен қазақ жерін зерттеу сүрақтары дайындалды: жерді иелену түрлері, сот ісі, ағарту ісі, салық, діни мәселе т.б.

Әкімшілік басқару жүйесін күру ісіне Ш.Уәлиханов өз пікірлерін ұсынды:

- Халықтың өзін-өзі басқаруы негізінде кұру.

- Әлеуметтік - экономикалық жаңалықтар енгізу.

Алайда Ш.Уэлиханов ұсыныстары қабылданбай, комиссия мүшелері феодалдармен (ірі бай Мұса Шорманұлы, сұлтан

Шыңғыс Уэлиханүлы, сұлтан Сейдәліұлы) ақылдасып, мәліметтерді солардан жинады.

• 1867 жылғы 11 шілде - "Сырдария мен Жетісу облыстарын басқару туралы уақытша ереже" бекітілді.

• 1868 жылғы 21 қазан - "Торғай, Орал, Ақмола, Семей облыстарын басқару туралы уақытша ереже" бекітілді.