Напад Германіі на СССР, акупацыя Беларусі, акупацыйны рэжым.

Date: 2015-10-07; view: 595.

1940 Германiя пачала падрыхтоўку да вайны супраць СССР. У снежнi 1940 зацверджан план Барбароса- маланкавай вайны, разгрому СССР за 3-4 месяцы. У маi 1941 быў зацверджаны план <Ост> - праграма знiшчэння i каланiзацыi народаў СССР. 22 чэрвеня 1941 на досвiтку гiтлераускiя войскi варвалiся у межы СССР.Вораг нанёс удары па аэрадромах, чыгуначных вузлах, гарадах Часцi Чырв. Армii неслi вялiкiя страты. Удар групы армiй "Цэнтр", якая наступала праз тэрыторыю Б.на Маскву прынялi на сябе абаронцы Брэсцкай крэпасцi.Гераiчна змагалiся савецкiя лётчыкi. У першыя днi вайны лётчыкi знiшчылi больш 100 варожых самалётау. Нягледзячы на гераiзм савецкiх воiнау, фашысты прарвалi абарону у Б. Пачалася мабiлiзацыя у Чырв. Армiю, якая з баямi адступала на Усход. У пачатку лiпеня 1941 арганiзуецца лiнiя абароны на Заходняй Дзвiне i Дняпры. Сюды перакiнуты 37 дывiзiй, каб не дапусцiць прарыву працiунiка на Маскву. На некалькi дзен затрымалi фашыстау на рацэ Бярэзiне у раёне Бабруйска.Савецкiя воiны вымушаны былi аставiць Магiлёу i Гомель. Паражэнне савецкiх войск: непадрыхтаванасць да абароны войск Зах. фронту. Страты фронта склалi 400 тыс. чалавек з агульнай колькасцi 750 тыс. Акупiравана уся Б. Але не дазволiлi працiунiку рэалiзаваць план "маланкавай вайны" i далi магчымасць Чырвонай Армii правесцi абарончыя мерапрыемствы на маскоускiм кiрунку. Б. пад акупацыяй з чэрвеня 1941 да ліпеня 1944. Акупацыйны рэжым у Б. – сістэма мер, накіраваных на ліквідацыю савецкага грамадска-дзяржаўнага ладу, рабаванне нац. багаццяў і рэсурсаў, зняволенне і знішчэнне бел. народа.У адпаведнасці з планам “Барбароса” акупанты знішчылі дзяржаўнасць бел. народа і тэр-ю цэласнасць рэспублікі.Фашысты зацвердзілі бела-чырвона-белы сцяг і герб “Пагоня” – сімвалы эмігранцкага ўрада БНР, які супрацоўнічаў з немцамі.Пры стварэнні фашысцкай акупацыйнай адміністрацыі і паліцэйскіх фарміраванняў немцы выкарыстоўвалі бел. нацыяналістаў.Уся паўната ўлады належала фашысцкай ваеннай і цывільнай акупацыйнай адміністрацыі.Генеральны план “Ост” вызначаў праграму каланізацыі захопленых тэрыторый, германізацыі, высялення і знішчэння народаў Усходняй Еўропы.Шмат лагераў смерці, гета.Канцлагеры, турмы.Палітыка каланізацыі і генацыду: гвалтоўны вываз людзей на катаржныя работы ў Германію.За гады акупацыі Б. ў Германію было вывезена амаль усе тэхнічнае абсталяванне.Рабочыя працавалі ў прымусовым парадку, праз абавязковую рэгістрацыю на біржах працы. Працоўны дзень доўжыўся 10–12 гадзін. Імкнучыся духоўна заняволіць народ, гітлераўцы разрабавалі ўсе навучальныя установы, Бел.дзярж.гіст. музей, Дзярж. карцінную галерэю, знішчылі тысячы помнікаў старажытнасці.Каб знайсці ў яго апору, гітлераўцы спрабавалі ствараць нацыяналістычныя арганізацыі.

53. Народнае супраціўленне фашызму на тэрыторыі Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны.

З дазволу акупантаў у чэрвені 1943 г. быў створаны Саюз беларускай моладзі (СБМ), які аб'ядноўваў каля 8 тыс. юнакоў і дзяўчат.У снежні 1943 г. была створана Беларуская цэнтральная рада (БЦР). Рада ставіла мэтай мабілізацыю ўсіх сіл беларускага народа для знішчэння бальшавізму.Падпарадкаваныя Радзе ці створаныя ёю мясцовыя арганізацыі і саюзы – Беларуская самапомач, Саюз беларускай моладзі, Беларускае культурнае аб'яднанне, Беларуская краёвая абарона (БКА) і іншыя.Спроба стварэння беларускай дзяржаўнасці з дапамогай акупантаў не мела рэальнасці.Такім чынам, у час вайны гітлераўцы імкнуліся шырока выкарыстоўваць у сваіх мэтах мясцовае насельніцтва, прымушаючы яго супрацоўнічаць з імі. Гэта з'ява ў 1953 г. атрымала назву калабарацыя. У склад белрускіх калабарацыяністаў уваходзілі палітычныя сілы, якія знаходзіліся ў апазіцыі да камуністычнай партыі і савецкай улады, а таксама тыя асобы, якія свядома пайшлі на службу да фашыстаў. Ужо у пачатку вайны стваралася сетка падпольных цэнтрау i груп. Да жнiуня 1941 было створана 378 атрадау i дыверсiйных груп. 28 чэрвеня дау першы бой партызанскi атрад пад кiраунiц. В.З.Каржа. У гэты ж час у Кастрычнiцкiм раёне Гомельскай вобласцi змагаецца атрад пад кiраунiцтвам Ц.П.Бумажкова i Ф.I.Паулоускага "Чырвоны Кастрычнiк". Iм першым з партызан 6 жнiуня 1941 было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза. Усяго у 1941 у Б. было арганiзавана 247 партызанскiх атрадау i падпольных груп,200 падпольных абкомау,гаркомау,райкомау КП(б)Б i камсамолу..Яго удзель-нiкi правялi рад дыверсiй,ажыццявiлi аперацыю па забойству В.Кубэ. (А.Мазанiк, Н.Дрозд, М.Осiпава, Н.Траян атрымалi званне Героя Савецкага Саюза). Перамога савецкiх войск пад Масквой спрыяла развiццю партызанскага руху. З вясны 1942г. пачынаюць з''яуляцца партызанскiя брыгады i злучэннi.1-й Беларускай брыгадай камандавау М.Шмыроу. Партызанскi рух пачынае узмацняцца пасля стварэння 30 мая 1942г. Цэнтральнага штаба партызанскага руху пад кiраунiцтвам Панамарэнкi. Штаб партыз. руху на Б. узначальвау П.Калiнiн. У ходзе барацьбы з ворагам у к. 1943 партызанам удалося вызвалiць 60% Б. Фашысты праводзiлi карныя экспедыцыiАднак гэтаэкспедыцыя не дала жаданых вынiкау ворагу. Вышэйшым уздымам барацьбы партызан была дэзарганiзацыя ваенных перавозак – «рэйкавая вайна». Супраць захопнiкау вялi барацьбу не толькi партызаны i падпольшчыкi, але i насельнiцтва.

54. Вызваленне Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Заканчэнне Вялікай Айчыннай і Другой сусветнай вайны.

Пасля перамогi у Курскай бiтве, Чырвоная Армiя пачала наступленне ад Невеля да Чорнага мора. Восенню 1943 - на тэр. Б., 23 ве-расня быу вызвалены 1-шы райцэнтр БССР - Камарын. За восень-зiму былi вызвалены 36 раёнау, Гомель i Мазыр. Важнае значэнне - фарсiраванне Дняпра у раёне Львова. Вялiкую дапамогу - падпольшчыкi i партызаны. У 1944 пачауся завяршальны этап ВАВ - выгнанне ворагау з савецкай зямлi, вызваленне народау Еуропы. Значную ролю у рашэннi задач на гэтым этапе адыграла Бел. наступальная аперацыя (кодавая назва "Баграцiён"). Гiтлераускае камандаванне надавала вялiкае значэнне утрыманню Б., бо яна была важным плацдармам, якi прыкрывау усходне-прусскi i вар-шауска-берлiнскi стратэгiчныя напрамкi. Былi падрыхтаваны абарончыя рубяжы на рэках Днепр, Бярэзiна, Свiслач, Нёман i iнш. Рад гарадоу аб'яулены крэпасцямi (Мiнск, Вiцебск, Орша, Магiлёу..),якiя не належалi здачы. У Беларусi была моцная групiроука нямецкiх войск. У красавiку-маi генштаб Чырв. Армii распрацавау план аперацыi "Баграцi-ён".Яго ажыццяулялi войскi наступных франтоу: 1-ы Беларускi (генерал Ракасоускi), 2-i Беларускi (генерал-палкоунiк Захарау), 3-i Беларускi (генерал-лейтэнант Чарняхоускi), 1-ы Прыбалтыйскi (генерал I.Х.Баграмян) пры падтрымцы Дняпроускай флатылii, авiяцыi далёкага дзеяння i ПВА. Партызанскiя злучэннi. Задума Вярхоунага Галоунакамандавання: франты адначасова пераходзяць у наступленне на Вiцебскiм, Багушэускiм, Аршанскiм i Бабруйскiм напрамках,разбураюць фронт абароны ворага, акружаюць i знiшчаюць яго групоукi Вiцебска i Бабруйска i выходзяць на Мiнск з мэтай знiшчэння i акружэння асн. сiл групы армiй "Цэнтр" на усходзе Мiнска. Наступленне пачалося 23 чэрвеня 1944г. Спачатку быу нанесены бомбавы удар авiяцыяй, потым артылерыйская падрыхтоука.Ужо на 3-цi дзень была акружана Вiцебская групiроука працiунiка i вызвалены Вiцебск.Да канца чэрвеня 1944 былi вызвалены Орша, Магiлёу, Бабруйск. Развярнулiся баi за Мiнск. Гiтлерауцы добра умацавалi горад (былi перакiнуты дадатковыя войскi, збудавана драуляная сцяна, за якой размяшчалiся танкi i гарматы). Аднак i гэта не астанавiла савецкiх воiнау. Першым уварвауся у горад танк Фролiкава. У баях на вулiцах Мiнска вызначыуся камандзiр танкавага узвода Колычау. Iм, а таксама Бурдзейнаму,было прысвоена званне "Ганаровы грамадзянiн г.Мiнска". Мiнск быу вызвалены 3 лiпеня. У раёне Мiнска была акружана 100 тыс. групоука ворага. 7 дзен спрабавалi вырвацца фашысты з "Мiнскага катла". 70 тыс. гiтлерауцау было забiта, 35 тыс. узята у палон. У ходзе далейшага наступлення савецкiя войскi 28 лiпеня вызвалiлi Брэст. Фашысты былi выгнаны з бел. зямлi. Загiнула больш за 2 млн. 200 тыс. чалавек, толькi прамыя страты склалi 75 млрд. р., былi разбураны гарады, вескi, прамысловыя прадпрыемствы. Аднаўленне эканомiкi пачыналася адразу пасля вызвалення – у канцы 1943—1944 году.

55. БССР у пасляваенны перыяд; аднаўленне народнай гаспадаркі, грамадска-палітычнае і культурнае жыццё.

Велiзарныя мат. i людскiя страты (75 млрд. рублёу, загiнуу кожны 4 беларус). З 1943 пачалося аднауленне прамысловасцi, да 1950 яна перавысiла даваенны узровень. Быу асвоены выпуск аутамабiляу, трактарау, лiцейнага абсталявання. Пабудаваны рад прадпрыемствау лёгкай прам-цi, праведзена рэканструкцыя iльнозаводау, абутковых прадпрыемствау. П. 50-х гадоу характ-ца навукова-тэхнiчнай рэвалюцыяй. Да сяр.50-х Б. дасягнула новых поспехау. Пабудавана 150 прадпр-вау: Аршанскi завод швейных машын,Вiцебская шоука-ткацкая фабрыка,малочна-кансервавыя заводы... Нов. тэхналагiчн. абсталяванне.Павысiлася прадукцыйнасць працы. З сяр.50-х пашыраецца капiтальнае будаунiцтва, вытворчасць набывае характар навукова-iндустр-га тыпу. Навука становiцца удзельнiкам механiзаванай i аутаматызаванай вытворчасцi. За 1956-65 было пабудавана 450 фабрык i заводау (Бел. аутазавод у Жодзiне, 2 Салiгорскiя калiйныя камбiнаты, Полацкi нафтаперапрацоучы завод...). Але у 40-60-ыя у прамысловасцi дзейнiчалi сiлы тармажэння, звязаныя з камандна-адмiнiстр. сiстэмай. Спроба аслаблення яе заменай у 1957 галiновага кiраунiцтва эканомiкай тэрытарыяльна-галiновым (замест мiнiстэрствау уведзены сауноргасы) iстотных змен не прынесла. Вялiкi урон i с/г. 1945-50 iдзе аднауленне, сяляне пазбауляюцца права выбару форм гаспадарання на зямлi, пераутвараюцца у механiчную рабочую сiлу.Калгаснiкi аказалiся у залежнасцi ад кiраунiкоу калгасау, не маглi выехаць з вёскi. Гэта прывяло да крызiсу с/г. У п. 50-х пачалi шукаць выхад з крызiсу, якi бачыуся у павышэннi цэн на с/г прадукцыю, пераразмеркаваннi бюджэту на карысць сяла.

56. Сацыяльна-эканамічнае становішча і развіццё беларускай культуры ў 50-60 гг. ХХст.

У 1946 г. адбыліся выбары ў Вярхоўны Савет СССР, у 1947 г. - у Вярхоўны Савет БССР. Улада знах-ся ў партыйных камітэтаў. Дзейнасць камсамольскіх арганізацый. Палітыка рэпрэсій у Б. ў пасляваенныя гады была звязана з дзейнасцю міністра дзярж. бяспекі БССР Цанавы (1938-51). Па яго ўказанню былі рэпрэсіраваны многія вядомыя партыйныя і дзярж. дзеячы. Рэпрэсіі закранулі і пісьменніцкую арганізацыю БССР. Вядомых дзеячаў літаратуры М. Зошчанку і Г. Ахматаву абвіна-вачвалі ў прапагандзе безыдэйнасці і апалітычнасці. Нягледзячы на рэпрэсіі, большасць народа была адданая савецкай уладзе, Сталіну. 1952 пасля 13-гадовага перапынку адбыўся XIX з'езд партыі, перайменаваў ВКП(б) у КПСС. 1953 памёр Сталін. ЦК КПСС узначаліў Хрушчоў. 1-шыя спробы па дэмакратызацыі грамадска-паліт. жыцця. XX з'езд КПСС 1956: Хрушчоў з дакладам «Аб кульце асобы і яго выніках». Пасля XX з''езда КПСС - важныя паліт. мерапрыемствы па пераадоленню культу асобы Сталіна. Рэабілітаваны ахвяры рэпрэсій. 1957 Вярхоўны Савет СССР – закон: рэспублікі самі маглі вырашаць пытанні абласнога і краявога адміністрац.-тэрыт-га будаўніцтва. Пашыраліся заканадаўчыя правы саюзных рэспублік. 1961 XXII з'езд КПСС - праграма пабудовы камунізму.З 1953 г. у літаратуры новыя тэндэнцыі, звяз. з актывізацыяй грамадскага жыцця. Вельмі плённымі для беларускай драматургіі былі к. 60-х – 70-я, створаны шэраг п'ес, класіка. Вялікі тэатр оперы і балету.У муз. культуры ў развіваюцца жанры сімфоніі і інструментальнай музыкі.Развівалася выяўленчае мастацтва. У першыя пасляваенныя гады мастакі знаходзіліся пад уражаннем гераіч. падзей ВАВ.У манументальным мастацтве – тэмы: гераізм і ўздым нар. духу. Павялiчваецца пiсьменнiцкая арганiзацыя. Да 1966г. на Беларусi было 242 пiсьменнiкi i паэты.Была рэабiлiтавана i вернута чытачу творчасць Ц.Гартнаа, М.Чарота, А.Дудара,П.Галавача. Росквiт дзейнасцi П.Броукi, М.Танка,А.Куляшова,В.Быкава, Я.Брыля. Многiя творы бел. аутарау ("Апошняя сустрэча" Я.Брыля,"Нявестка" А.Кулакоускага) баранiлi высокае званне чалавека.Значныя творы "Людзi на балоце" Мележа,"Сасна пры дарозе" Навуменкi,"Засценак Малiнаука" Чарнашэвiча. Асаблiвая падзея - раман У.Караткевiча "Каласы пад сярпом тваiм".Гэтыя творы рэальна характэрызуюць рэвалюцыйныя падзеi на Беларусi,паказваюць жыццё беларускай вёскi,гiстарычнае мiнулае беларускага народа. В.Быкау "Жураулiны крык","Сотнiкау", "Здрада", "Пастка".

57. Беларусь у 70-80 гг. XX ст. Крызісныя з'явы ў сацыяльна-палітычным і эканамічным жыцці рэспублікі.

Хоць i высокія паказчыкі вытворчасці - адставанне тэмпаў навукова-тэхнічнага прагрэсу і ўкаранення ў вытворчасць дасягненняў навукі і тэхнікі. Павелічэнне дзярж. асігнаванняў на патрэбы с/г, выкар-не ўласных сродкаў - калгасы і саўгасы ажыц-юць шырокую праграму будаўніцтва вытворч.памяшканняў. Эканоміка Б. была часткай агульнагаспадарчага комплексу СССР.Стварэнне буйнога тэр.-галіновага прамысловага комплексу.Iнтэнсіўнае капітальнае будаўніцтва, нарошчваліся вытворчыя магутнасці. Зніжэнне тэмпаў эканамічн. росту. Не забеспячэнне у поўнай меры выхада нар. гаспадаркі на новы навукова-тэхнічны і эканамічны ўзровень. Не адбылося значнага паляпшэння якасці прадукцыі. Ускладнілася экалагічная сітуацыя ў выніку бурнага індустрыяльнага развіцця і недаацэнкі прыродаахоўных мер, недахопаў у ахове здароўя. Сур'ёзная заклапочанасць у грамадстве. Галасы аб неабходнасці перамен. Канцэпцыя пабудовы камунізму атрымала працяг у канцэпцыі развітога сац. грамадства.Спробы павялічыць ролю Саветаў у кіраванні дзяржавай і грамадствам.Рэальная ўлада знаходзілася ў руках партыйных камітэтаў.Кіруючай сілай бел. грамадства з'яўлялася Кампартыя Б. Важную ролю ў паліт. структуры і жыцці грамадства ігралі грамадскія арганізацыі –перш-наперш прафсаюзы. Усплеск грамадскай актыўнасці звязаны з прыняццем Канстытуцыі СССР 1977 і Канстытуцыі БССР 1978. Іх вартасцю была арыентаванасць на абарону сацыяльных гарантый людзей.

58. Эканоміка БССР у перыяд пераходу да рыначных адносін і перабудовы палітычнай сістэмы ў СССР (80-90 гг. XX ст.).

Супярэчнасць жыцця у сярэдзiне 80-ых гадоу асаблiва востра праявiлася у эканомiцы.Адзiная сiстэма уласнасцi,цэнтралiзаванае кiраунiцтва,улада партнаменклатуры прывялi да поунага адмаулення уласцiвых эканомiцы законау развiцця. У сярэдзіне 80-х гг. Савецкі Саюз - ў складаным становішчы. Запавольваліся тэмпы сац.-эканаміч. развіцця, не заўсёды дасягненні навукі і тэхнікі ўкараняліся ў вытворчасць, нізкай была якасць прадукцыі, не хапала высака-якасных тавараў на рынку. Патрабавалася рэфармаванне палітыка-эканаміч. сістэмы. У 2п. 80-х удакладнены паліт. курс і вызначана палітыка перабудовы, абнаўлення ўсіх сфер жыцця савец. грамадства. Ініцыятарам з'яўляўся Гарбачоў. У ходзе ажыццяўлення палітыкі перабудовы пашырылася самастойнасць прадпрыемстваў і аб'яднанняў у выніку іх пераходу на поўны гаспадарчы разлік і самафінансаванне. Павысілася роля працоўных калектываў. Развівалася самакіраванне. Укараняліся прагрэсіўныя формы арганізацыі працы - арэндныя калектывы, гаспадарчыя разліковыя брыгады. Дэмакратычнай станавілася выбарчая сістэма, развіваліся галоснасць і плюралізм думкі, фарміравалася шматпартый-ная сістэма. Больш магчымасцей стала для ажыццяўлення дэмакратычных правоў і свабод грамадзян, для творчай дзейнасці. У КПСС - КПБ адсутнічала канкрэтная праграма абнаўлення сав.грамадства. Не былі дакладна вызначаны канчатковыя вынікі, на дасягненне якіх накіроўваліся намаганні партыі і народа. У грамадстве з'явіліся капіталістычныя тэндэнцыі, узбагачэнне любымі сродкамі, некампетэнтнасць і безадказнасць. Гублялася кіраўніцтва краінай. Частка народа стала абвінавачваць КПСС-КПБ, усіх тых, па чыёй ініцыятыве пачалася перабудова. Сац. ідэалы ў вачах мільёнаў абясцэньваліся, аўтарытэт КПСС - КПБ катастрафічна падаў. Палітычны крызіс працягваўся.

59. Абвяшчэнне незалежнасці Рэспублікі Беларусь. Беларусь у перыяд умацавання дзяржаўнасці. Эканамічнае і палітычнае становішча на сучасным этапе.

Палітычны крызіс працягваўся. 8 снежня 1991 у Белавежскай пушчы кіраўнікі Расіі, Б. і Украіны Ельцын, Шушкевіч і Краўчук, ігнаруючы волю сваіх народаў, якая была выказана на агульнасаюзным рэферэндуме 17 сакавіка 1991, дэнансавалі дагавор 1922 аб утварэнні СССР і тым самым разбурылі вялікую і магутную дзяржаву. Гэты дзяржаўны пераварот быў здзейснены са згоды прэзідэнта СССР Гарбачова. На руінах СССР утварылася аморфная, нежыццяздольная Садружнасць Незалежных Дзяржаў. Яшчэ да распаду СССР сесія Вярхоўнага Савета БССР прыняла Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Бел. ССР. Канстытуцыя. Нечарговая сесія Вярхоўнага Савета БССР прыняла пастанову аб забеспячэнні паліт. і эканаміч.самастойнасці Бел. ССР. Новы этап - этап незалежнай дзяржавы. Замена назвы рэспублікі і дзярж. сімволікі. БССР - «РэспублІка Беларусь», а ў скарочаных і састаўных назвах - «Беларусь». Дзяржаўнымі сімваламі РБ сталі бел-чырвона-белы сцяг і герб «Пагоня». Пасля абвяшчэння незалежнагці Б.Пачалася работа па фарміраванню органаў дзярж.кіравання. Былі створа-ны Узброеныя Сілы. РБ - прэзідэнцкая рэгпубліка. 15 сакавіка 1994 была прынята Канстытуцыя (Асноўны Закон) РБ. Першым Прэзідэнтам РБ быў выбраны А. Р. Лукашэнка.

Ліквідацыя СССР: розныя погляды і меркаванні. На выбарах дабіліся так званыя “дэмакраты” і нацыянал-сепаратысты. На пленуме Гарбачоў прапанаваў замацаваць паліт плюралізм, змеш экан і шматпартыйнасць, увесці пасаду прэзідэнта краіны. Падзеі 03.90 г. сталі сігналам Эстоніі, Азербайджана, Арменіі, Латвіі, Літвы, Грузіі і іншым.Яны аб'явілі аб суверэнітэце рэспублік.. У выніку Ельцын быў выбраны Старшынёй Вярх Савета. была прынята Дэкларацыя аб дзярж суверэнітэце.летам адбыўся апошні з'езд. Сітуацыя яшчэ больш ускладнілася. Ельцын прыняў рашэнне аб правядз рэферэндума па пытанні захав СССР, быў надрукав тэкст новага Саюзн дагавора.. Гарбачоў пакінуў Маскву і паехаў адпачываць на крымскую дачу. раніцай усе сродкі мас інфармацыі перадалі заяву аб тым, што. Гарбачоў не можа выконваць свае абавязкі “па стану здароўя”, а яго паўнамоцтвы пераходз да віцэпрэзідэнта .Янаева. Кіраўнікі Расіі назвалі “рэакцыйным антыканстытуцыйным пераваротам” і запатрабавалі склікання Надзвычайнага з'езда нар дэпут. Выступленне Ельцына, які залез на танк, дабаўляла яму папулярнасці прадстаўнікі вылецелі ў Форас для сустрэчы з. Гарбачовым, але ён іх не прыняў. Вечарам Гарбачоў вярнуўся ў Маскву, цалкам адмежаваўся ад сваіх саратнікаў. Вучоныя і палітыкі неадназначна ацэньваюць падзеі 91 г. Адны з іх лічаць, што гэтыя падзеі нельга кваліфікаваць як “дзярж пераварот”, “путч”, “загавор”,. Яны стараліся захаваць існаваўшы канстытуц парадак, адзіную дзяржаву, дзярж і грамадскі лад перад пагрозай яго знішчэння. Др сцвярджаюць, што падзеі – гэта “сапраўдны дзярж пераварот, добра падрыхтаваны і прафесійна праведзены Гарбачовым – Ельцыным ”. Гал было разбурэнне СССР і перавод краіны на капітал шлях развіцця. Трэцяя група даследчыкаў лічыць, што выступленне у абарону краіны і яе Канстытуцыі было няўдалым, непрафесійным. 91 г. паскорылі працэс распаду СССР.. нечарговая сесія Вярх Савета БССР прыняла закон “Аб наданні статусу канстытуцыйнага з-на Дэкларацыі Вярх Савета аб дзярж суверэнітэце БССР. 19. 09. 91 г. Вярх Савет прыняў з-н аб назве Бел ССР, яна пачала называцца “РБ”, а герб “Пагоня” 23 08. некаторыя дэпутаты у рэзкай форме запатрабавалі ад Гарбачова распусціць КПСС.Гарбачоў пакінуў пасаду Ген сакрат ЦК КПСС і распусціў Цэнтр Камітэт партыі. Указамі Ельцына. дзейнасць Камитэта прыпынялася.. 8 .12 91 г. у Белавеж п. кіраўнікі Расіі, Б. і Украіны (Б. Ельцын, С. Шушкевіч, Л. Краўчук), падпис дагавор аб утвар СНГ 21 .12 91 г. на сустрэчы ў Алма-Аце кіраўнікі 11 рэсп былога СССР падпіс Дэкларацыю ў падтрымку Белавеж пагаднення.У паліт спектры РБ яскрава выдзял тры асн накірункі.1– праварадыкальны, буржуазны. Яго асні мэтамі з'яўляюцца буржуазная рэстаўрацыя, пераўтварэнне сацыял ладу ў капітал, адмаўленне ўсіх здабыткаў апошн дзесяцігоддзяў. 2-– леварадыкальны, сацыялістычны. Яго гал мэтамі з'яўляюцца аднаўленне сав улады і сацыял грамадства, спробы павярнуць кола гісторыі назад.И праварадыкальны (буржуазны) і леварадыкальны (сацыялістычны) паліт накірункі сёння дыскрэдытаваны. І за правымі і за левымі партыямі і рухамі Б.і ідзе меншасць нас-ва. 3 накірунак развіцця грамадства, які заключ ў сабе ўсё лепшае, што выпрацавалі капіталізм і сацыялізм. Гэта – элементы самарэгулявання ў рыначн экан, высокая арганізацыя вытворчасці з арыентацыяй на канчатковы вынік, дысцыпліна працы, высокая прадукцыйнасць працы, паваротлівасць і мабільнасць у галіне НТП, выкананне буйных дзярж праграм сац-экан развіцця і г.д.

60. Нацыянальнае адраджэнне. Развіццё культуры Беларусі ў 90-х гг. XX ст. і ў пачатку XXI ст.

Правовая база культуры. «О нар. искусстве», «О куль-ре в РБ». Работа по сохр-ю историко-культ. наследия. Мир, Несвиж. Нов. напр. в арх-ре и иск-ве, разв-е нар. промыслов. Более 11,5 тыс. учр. культуры. Развита лит-ра. + произв-я низгоко кач-ва. Разногласия в союзе писателей = откол альтернативного союза писателей. Василий Быков умер в 2003, написал в это время «Пакахай мяне, салдацiк», «Пастка», «Долгая дорога домой». Я. Брыль кмер в 2006, «Муштук i папка». Актуальна тема Чернобыля. И. Шамякiн «Злая зорка». Кiно «Анастасiя Слуцкая», «В августе 44-го»...

На суч этапе, з к 80-х - пач. 90-х гг. у Б назіраецца культ Адраджэнне

Важн зн-не ў культ-нацыян Адраджэнні маюць прынятыя законы: аб мовах, аб культуры, аб адукацыі.

Сяр школы перайшлі на новыя праграмы навуч,. З'явіліся гімназіі, ліцэі, коледжы.

За апошнія гады стала выходзіць шмат новых перыядычных выданняў, у тым ліку культ-гіст часопісы «Спадчына», «Беларуская мінуўшчына», «Беларускі гістарычны часопіс». На іх стар адноўлены сумленныя имёны дзеячаў гіст і культ - У.М. Ігнатоўскага, аўтара «Кароткага нарыса гіст Б», В.Ю. Ластоўскага, гісторыка, аўтара «Кароткай гіст Б» і інш. Бел літ-ра вярнула забароненыя творы і імёны С. Грахоўскага, А. Звонака, У. Дубоўкі, М. Гарэцкага і інш. Пісьменнікі звяртаюцца да гіст тэмы: К. Тарасаў-«Памяць пра легенды», В. Чаропка-«Імя ў летапісе», У. Арлоў-«Таямніцы полацкай гіст.».

Узніклі новыя тэатры-Альтэрнатыўны Маладзёжны, «Вольная -сцэна» у Мінску. У 97 г. у тэатры імя Я. Купалы пастаўл п'еса А. Дударава «Князь Вітаўт». Традыцыйнымі сталі муз фест «Мінская вясна», «Славянскі базар» у Віц. У 96 г. балетная трупа Бел дзярж тэатра оперы і балета гастраліравала ў Японіі.

Шырокія сувязі з замеж краінамі падтрымлівае .Б. у галіне навукі. РБ ўдзельнічае ў абмеркаванні шляхоў павышэння бяспекі ядзернай энергетыкі ў рамках МАГАТЭ.

Паспяхова развів выяўленчае маст-ва. Чарноб.катастрофе прысвеч новы цыкл карцін - «Чарнобыль» Міхаіла Савіцкага. У 90-я гг адкрыты помнікі Ф. Скарыне ў Лідзе (скульптар В. Янушкевіч), Язэпу Драздовічу ў Мінску (скулыітар У. Голубеў), К. Тураўскаму ў гп Тураў (скулыітар М. Унькоў). У 97 г. бел народу вернута яго нацыян святыня - М. Кузьміч зрабіў точную копію крыжа Е Полацкай.

Такім чынам, на суч этапе назіраецца Адраджэнне бел нац культуры

У студзі 90 г. быў прыняты Закон «Аб мовах у БССР», які ўстанавіў, што дзярж мовай Б. з'яўляецца бел мова. Разам з тым Закон прадугледжваў права свабоднага карыстання рус мовай На ўсебел рэферэндум у 95 г. было вынесена пытанне аб статусе рус мовы ў Б.. Палажэнне аб існаванні дзвюхраўнапраўных дзярж моў у рэспубл замацавана ў Канст РБ.

Непасрэдна да З-на аб мовах далучаецца З-н аб адукацыі, прыняты ў 91 г. Няпоўная сяр адукацыя з'яў-ляецца сёння ўсеагульнай у РБ