Жетістіктері

Date: 2015-10-07; view: 515.

Желтоқсан көтерілісінің бас құрбаны болған Рысқұлбеков еліміз егемендік алғаннан кейін Қазақстан Жоғарғы Соты Пленумының 1992 жылы 21 ақпандағы шешімімен толықтай ақталды. Оған «Халық Қаһарманы» атағы берілді. Тараз қаласында Рысқұлбеков есімімен аталатын демалыс паркі бар. Сондай-ақ онда Рысқұлбековке ескерткіш қойылған.

6-билет

1941 жылы 22 маусымда фашистік Германия жасаған келісімді бұзып, КСРО аумағына соғыс жариялап, басып кірді. Ұлы Отан соғысының қарқыны осылай басталды. Гитлерлік Германия осыған дейін Еуропаның көптеген мемлекеттерін басып алған болатын. Германияның негізгі мақсатының саяси және экономикалық жақтары болды. Яғни, шикізат үшін азық-түлік базасы ретінде әлсіз мемлекет құру. Осы мақсатқа төтеп беру үшін соғыстың алғащқы күндерінен бастап қазақстандықтар майданда шайқасты. Қазақтар отан үшін, фашистерге қарсы бағытталған соғысқа аянбай қатысты. Яғни, қазақ халқының мақсаты ол соғысты жеңіп, тату-тәтті өмір сүру болды. Осындай мәліметтерден кейін қазақ халқының Ұлы Отан соғысына қандай үлес қосты деген сұрақ туындайды. Соғыс басталысымен Қазақстан халқы отан қорғаушылар қатарына өзі еркімен жаппай жазыла бастады. Мысалы, Мәншүк Мәметова: “Отбасымыздан майданға жіберетін ешкім жоқ, ағам да, апам да жоқ, сондықтан өзімді жіберуді өтінемін”, - деп әскери комитетке өтініш берді. Елімізде 2 млн-нан астам міндетті әскери даярлықтан өтті. Майдандағы қызыл армия қатарына 120000 жуық қазақстандық аттанды. Майданға қажетті әскери кадрларды даярлау ісі тылда қарқынды жүргізілді. Соғыс болып жатқан өңірлерден Қазақстанға 27 әскери оқу орны көшірілді. Онда соғысқа қажетті 16000 әскери офицер даярланды. 42000 қазақстандық әскери училищеде оқыды. Соғыс жүріп жатқан жерлерден және майданға жақын аймақтардан 220 зауыт пен фабриканы, кәсіпорынды Қазақстанға көшіру жүргізілді. Қазақ КСР әкелінген өнеркәсіптермен, кәсіпорындар Алматы, Семей және Ақтобе қалаларында орналастырылды . Әрине, Қазақстанға әкелінген кәсіпорындар өте қиын жағдайда жұмыс істеді. Ауыл шаруашалығының жағдайы өте ауыр болды. Жұмысшылар саны 600000 адамға кеміді. Яғни, ерлердің жаппай майданға аттануы себебінен 1942 жылы шаруашылықта әйелдер еңбегінің үлесі 75% жетт. Сонда, ауыл шаруашылығына 55000 жуық әйел механизатор даярланып аттанды. Осындай жұмыстардан кейін тылда еңбек еткен жұмысшылар ерлігі аңызға айналды. Соғыс жылдарында Ы.Жақаев, Ким Ман Сам, Ш.Берсиев, В.П.Кривич атты адамдардың ауыл шаруашылығындағы еңбегін зор бағалады. Қызыл армия Москва түбінде гитлерлік басқыншыларды алғаш рет женді. Бұл жеңісте қазақстандықтардың үлесі көп болды.Қазақстандық генерал-майор И.В.Панфилов пен комиссар А.С.Егоров басқарған 316-атқыштар дивизиясының аты аңызғы айналды. Бұл дивизия 1941 жылы 26 қазаннан 18 қарашаға дейін ерлікпен жауға қарсы шайқасты. Бірақ, өкінішке орай 1941 жылы 18 қарашада И.В.Панфилов ерлікпен қаза тапты. Кейіннен “28 панфиловшы” ерлігі аңызғы айналды. Панфиловшы, ротаның жетекшісіб қазақстандық КСРО батыры П.Б.Вихрев-те ерлікпен қаза тапты. Бауржан Момышұлы басқарған батальон жаумен болған шайқаста үлкен ерлік үлгісін көрсетті. Москва облысыныың Бородино селосында неміс штабына басып кіріп, немістердің көзін жойған Т.Тоқтаровқа Кеңестер одағының батыры атағы берілді. М.Ғабдуллин ерлік көрсетіп, жау танкілерін бірнешеуін жойды, Сол үшін оған Кеңестер Одағы батыры атағы берілді. Сонымен Ұлы Отан соғысы Кеңестер Одағы жеңісімен аяқталды. Шешуші Берлин шайқасына көптеген қазақстандықтар қатысты. Р.Қошқарбаев және Г.Булатов рейхстаг төбесіне жеңіс туын тікті. Ту тіккендер қатарында Р.Қаражанов пен Х.Мәденов та болды. Осылай қазақстандықтар ұлы жеңіске өз үлестерін аямай қоса білді. 500-дей қазақстандық Кеңестер Одағының батыры атағына ие болды. Осылардың 98 қазақтар болды. Қорытындылай өтсек, Ұлы Отан соғысында КСРО 27 миллион адамнан айырылды. 600000-ға жуық қазақстандық майданды қайтыс болды.

Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы (1925-1936)[өңдеу]

Қазақ Автономиялы Социалистік Кеңес Республикасы (Қазақ АКСР, Қазақстан) (қаз. Qazaq Aptonom Sotsijalistik Sovettik Respublikasь, Qazaƣьstan,қаз. Қазақ Автономиялы Социалистік Кеңестік Республикасы, Қазақстан) — Қазақстан аумағындағы РКФСР құрамындағы әкімшілік-шекаралық бірлік, Қазақ ұлттық автономиясы. 1925 жылдың 15 маусымынан 1936 жылдың 5 желтоқсанына дейін өмір сүрді. Бастапқыда бұл автономия Қырғыз Автономиялы Социалистік Кеңес Республикасы (1920-1925)деп аталып келді, кейіннен 1925 жылы ҚазАКСР орталық атқару комитетінің төрағасы "қырғыз" деген атауды "қазақ" деген атаумен алмастыру туралы қаулысымен Қазақ АКСР-ы деп аталынды.

ҚазАКСР-ның әкімшілік орталығы - алдымен Қызылорда (1920-1924), кейіннен 1927 жылдан бастап Алматы қаласына көшірілді.^[1].

1932 жылдары батысында Төменгі-Волжск өлкесімен. солтүстік-бастысында - Ортаңғы-Волжск өлкесімен, солтүстігінде - Орал облысымен, солтүстік-шығысында Батыс Сібір өлкесімен, оңтүстігінде - Орталық Азия Кеңестік республикаларымен, оңтүстік-шығысында Қытаймен шекарала жатты.

Ауданы және Халқы[өңдеу]

Ауданы (1933 жылғы 1 қаңтарында) 2 853 мың шаршы км. құрады. Халқы - 1931 жылдың 1 қаңтарындағы санағы бойынша - 7 260,5 мың. адам, оның ішінде қала тұрғындары (1926 жылығы санақ) - 911,2 тыс. адам болды.

Қазревком мүшелері[өңдеу]

· С.Меңдешев (1882-1937)

· 1912 жылы коммунистік партия мүшесі, Бөкей губерниялық атқару комитетінің төрағасы;

· 1919 жылы Қазревком төрағасының орынбасары;

· 1920-1925 жылдары Қазақ АКСР Атқару Комитетінің төрағасы;

· 1937 жылы репрессия құрбаны болды.

· Ә.Т.Жангелдин(1884-1953)

· 1915 жылы коммунистік партия мүшесі;

· 1916 жылы ұлт-азаттық көтеріліс басшыларының бірі, Торғай әскери комиссары;

· 1918 жылы Торғай облыстық Кеңесі атқару комитетінің төрағасы

· 1918 жылы Қазревком төрағасының орынбасары.

· А.Байтұрсынұлы(1873-1937)

· "Алаш" партиясын құрушылардың бірі - "Қазақ" газетінің редакторы.

· 1919 жылдан Қазревком мүшесі, оқу министрі.

· 1937 жылы репрессия құрбаны болды.

Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев (6 шілде 1940 жыл, Шамалған ауылы, Алматы облысы) — Қазақстанның мемлекет қайраткері, ғалым, Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті.

1960 жылы Днепродзержинск техникалық училищесін, 1967 жылы Қарағанды металлургия комбинатына қарасты жоғары техникалық оқу орынын, 1976 жылы Кеңес Одағы коммунистік партиясы Орталық комитетіне қарасты Жоғары партия мектебін бітірген.

Еңбек жолын 1960 жылы Теміртау қаласындағы Қарағанды металлургия комбинатында қатардағы жұмысшы болып бастап, домна пешінің аға газдаушылығына дейінгі жолдан өтті.

1960—69 жж. — Қарағанды металлургия зауытында жұмыс істеді.

1969—73 жж. — Қарағанды облысы Теміртау қаласындағы партия-комсомол жұмыстарында жауапты қызметтер атқарды.

1973—77 жж. — Қарметкомбинаттың партком хатшысы.

1977—79 жж. — Қарағанды облыстық партия комитетiнiң хатшысы, 2-ші хатшысы.

1979—84 жж. — Қазақстан КП Орталық Комитетінің хатшысы.

1984—89 жж. — Қазақ КСР Министрлер Кеңесiнiң төрағасы.

1989—91 жж. — Қазақстан КП ОК бiрiншi хатшысы,

1990 ж. ақпан—сәуір аралығында Қазақ КСР Жоғары Кеңесiнiң төрағасы болды.

1990 ж. сәуірінен — Қазақ КСР президенті.

1991 ж. желтоқсанның 1-інде тұңғыш рет Қазақстан Республикасы Президентінің жалпыхалықтық сайлауы өтті. Сайлау нәтижесінде Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев басым дауыспен (98,7 %) жеңіске жетті.

1995 ж. сәуірдің 29-ында жалпыхалықтық референдум нәтижесінде Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың өкілеттігі 2000 ж. дейін ұзартылды.

1999 ж. қаңтардың 10-ында өткен жалпыхалықтық сайлаудың нәтижесiнде Н. Назарбаев 79,78 % дауыс алып, Қазақстан Республикасы Президенті болып қайта сайланды.

2005 ж. желтоқсанның 4-інде сайлаушылардың 91,5 % дауысын алып, Қазақстан Республикасының Президенті болып қайта сайланды.^[1]

Оппозиция Назарбаевті келіспеушілікті басты деп айыптады. Ол жеңген президенттік сайлауды Қазақ оппозициясы және батыс бақылаушылары қатты сынға алып, сайлау демократиялық стандартарға сәйкес келмеді деді.^[2]