Киши жуздин Ресейге косылуы.

Date: 2015-10-07; view: 1958.

Гасырдын алгашкы уштен бириндеги казак-орыс катынастары

«Жайык озени кашан саркылып, арнасы кеуип калганша казактар онын бойынан кетпеиди» деген Абилкайыр.

1700 жылы казактар Тукала округына шабул жасады.

1724 жылы Тобыл каласынан Туринск каласына мынадай хабар келип тусти: «Казак ордасы шекарадагы слабодаларга таяу жерде кошип-конып жур, оларды ойсырата куизелтип, биржолата жойып жиберуге тырысуда».

1731 жылы коктемде Омбы бекинисинин казактар мен жергиликти аскери гарнизоннын арасында канды кактыгыс болды.

1726 жылы Абилкайыр елши жиберип коластына отуди сураган. (Елши Койбагар)

1731 жылы Императрица Анна Иоанновна Киши жуздин казактарын Ресейдин кол астында алу туралы грамотага кол койды.

Казактардан ант алу ушин патша укимети Абилкайырга 1731 жылы 30 сауирде Петербургтен А.И.Тевкелев бастаган елшиликти жиберди.

Ресей императоры 1 Петрдин мына бир создеринен айкын ангарылды. Ол былай деп жазган еди: «Бир миллион сомга деиин кыруар коп шыгын жумсайтын болсак та, оны тек бир жапырак кагаз аркылы Ресей империясынын курамында устау керек, ойткени ол, кыргыз-кайсак ордасы… букил Азия елдеринин какпасын ашатын килт».

Димпломатикалык тапсырмамен келген елшилерди коргау иси Абилкайырдын оз улы Нуралы султанга тапсырылды.

1731 жылы 10 казан Абилкайыр хан, султандар 13 рудан туратын ири билермен батырлардын шагын тобы Ресей империясынын кол астына оту туралы ант кабылдады. Бул окига Ыргыз жане Тобыл озендеринин арасындагы Майтобе деген шаткалда отти. Ант кабылдауга барлыгы 29 казак старшыны катысты.

А.Тевкелев Киши жузде аткарган сатти дипломатиялык кызмети ушин ауели полковник, ондан кеиин орыс армиясынын генералы аскери шенин алды.

Абилкайырдын патша укиметине карсы белсенди ис арекеттери 1748 жылы озинин саяси карсылыктарынын колынан казак тапканнан кеиин гана токтады.

Жонгарлардын билеушиси Галдан – Церен 1741 жылы Казахстан аумагына жанадан жорык жасады.

1731 жылы сонына карай Орта жуздин ханы Самеке Ресейдин кол астына отип ант кабылдады.

1733 жылы Улы жуз Ресейдин курамына оте алмады.

1740 жылы Орынборда Абилкайырдын ара агайындык етуимен Орта жуздин ханы Абилмамбет пен султан Абылай Ресейдин колына отти.

1742 жылы Абилкайырдын комегимен Орынбор каласында Ресейдин кол астына 30 мын каракалпак отти.

1734 жылы Кыргыз – кайсак экспедитциясы курылды. (1 басшысы И.К.Кириллов, 2 басшысы А.И.Тевкелев) кеинирек Орынбор экспедициясы деп аталды.

1735 жылы Абилкайыр ханнын отиниши бойынша Орынбор каласы курылды.

1734 жылдан бастап казактардын Жайык озенинин он жак ониринде кошип-конып журуине тиым салынды.

1742 жылы патша окимети казактарды Жайык озенине Жайык калашыгына, сондай-ак салынып жаткан бектинистерге жакын келуинин озине катан тиым салынды.

Абилмамбет – 1739-1771 жылдары билик еткен.

Нуралы – 1748-1786 жылдары билик еткен.