Гасырдын ортасындагы Казакстан.

Date: 2015-10-07; view: 1341.

1748 жылы Абилкайыр ханнын улы Нуралы Киши жуздин ханы болды.

Бирак Нуралыны хан ретинде барлык рубасылары тугелдей дерлик мойындай коймады. Шекти руы ыкпалы кушти Батыр султанды оз билеушимиз деп таныды.

1740 жылы башкурттардынКарасакал бастаган кезекти котерилис болды. Оган казактар жане олармен одактас каракалпактар да белсене катысты.

1755 жылы башкурт халкынын Ресей империясынын отаршылдык саясатына карсы багытталган жане бир кезекти ири котерилис болып отти. Ол халыктык козналысты Батырша баскарды.

И.И. Неплюев казактардын билеушилерине котерилиске катыскан ьашкуттардын устап беруди немесе ен болмаганда оларды шекара шебинен асыра кайта куып шыгуды усынды.

А.И.Левшиннин типти 19 гасырдын 30 жылдары катысты былай деп жазуы тегин емес : « канн тогис азайганымен еки туыскан халыктын арасындагы кастандык осы уакытка дейн сакталып келеди»

В.Н. Витевский былай деп негурлым ашык жазды: « башкуттар мен кызгыздардын арасындагы алауыздыктын Неплюев сепкен урыгынын негурлы кунарлы топыракка тускени сонша, онын башкуттар мен кыргыздардын арасын алшактату ушин жасалган ис-арекети оз куткендегиден де кушти натиже берди»

18 гасырдын 51 жылдарында жалпы узындыгы 930 шакырым келетин Ертис шекаралык шебинин (Омбы, Железинская, Жамишев, Семей жане Оскемен бекинисинен Кузнецк бекинисине) дейн 723 шакырымга созылатын Колымановская шекара шебинин курылысы да салына бастаган болатын .

1752-1755 жылдары орта жуз казактары жеринин солт аймагында Жанаесил шекара шебиндеги аскери бекинистер мен усак- туйек дала бекинистеринин курылысы журип жаты.

Е. Петропавлоскийдин енбегинде жеткиликти дарежеде жан жакты суреттелген: « Корган, Есил жане Тукала округтарында шаруалар кыргыздармен курес жургизди. Осы ен сонгы кезге дейн дерлик олар оздеринин кожайын ретиндеги кукыгын коргап калуга тырысты, биздин гасырымыздын 40 жылдарынын озинде де шаруалар мен кыргыздар арасында канды-кыргын кактыгыстар болып келди»

1755 жылы патша окимети орта жуз казактарынын Ертистин он жак жагалауына отуге тиым салды. Одан сон казактардын бекиниске 10 шакырымга дейн жакындауына да тиым салды.

1765 жылы Сибир шекара шебинин командашысы генерал-поручек И.Шпрингер Ертистин далалык бетинде ени 10 шакырым келетин алкап белгилеп , ол аймака казактарды жолатпауга буйрык берди.

Тек 1771 жылы гана казак хандары мен султандарынын кайта –кайта отинип сурауы бойынша Султанбетжане орыс султандар баскаратын Ертис бойы казактарынын Ертис озенинин он жак бетинде кошип –конып журуине руксат етилди.