Казак –калмак катынастары.

Date: 2015-10-07; view: 2852.

Киши жуз казактарымен онын солт-батысында шектесетин аралык мемлекет калмак хандыгы еди.

1628 жылы Торгауыттар казак даласы аркылы батыска карай жонкиле кошти, Тобыл жане Жайыктын жогаргы сагасын басып отип, Едил бойына дейн жетти, олар содан бастап Едил калмактары деп аталды.

Калмак хандыгынын куш куаты артып, шыркау биикке котерилген шагы Аюке ханнын тусы еди.

1697 ж орыс патшасы 1 Петр Аюкеге ресейдин шыгыстагы шептерин коргауды ресми турде миндеттеди.

Абилкайыр 1723 жылы кыркуйектин бас кезинде казактар мен каракалпактардын 20 мын колдык аскерин бастап, Едил калмактарына жорык жасап кайтты.

1726 жылы Абилкайыр 10 мын кол аскеримен Едил калмактарына жанадан жорык жасады. Ол жорык озара келисим жасасумен аякталды.

Сол кездеги окимет кужаттарынын биринде былай жазылган болатын: «Егер калмактар бизге карсы кандай да бир карсылык жасай калатындай болса, онда оларга карсы кыргыздарды жане керисинше, калмактарды –оларга карсы айдап салу керек»

1770 жылдын кузинде калмактар оздеринин атамекенине кайтадан коныс аударуы туралы кытай окимет билигимен келисип алды.

1771 ж кантарында жалпы саны 180 мын адам болатын калмактар кытайдын шебине кошип кетуге арекет жасады. Едилдин он жак аймагында 60 мындай калмак калды. Олар Едилдин он жак аймагына оте алмады. Ойткени кун жылып, озеннин музы оте жукарып кеткен еди.

Калмактар амирши Убатшидин бастауымен кошип келе жаттты.

Калмактар Жайык озенине жакындап келе бергенде Орынбор губернаторы Неплюев Нуралы ханга олар казактарга шабуыл жасау ушин келе жатыр деген хабар берди.

Султандар белсене катысты. Олар: Абылай, Нуралы,Султанбет,Абилпейз, Орыс, Ералы жане т.б

Калмактардын 1 болигин Сагыз озени бойында Айшуак султаннын жасагы кырып салды.

анНуралы х Султанбет Орыс жане Адил султандардын колдары катысты.

Баян,Жанибек, Уйсинбай, Байгозы, Оразымбет, Елшибек, Райымбек батырлар жане т.б

Ш. Уалиханов мынадай жагдайды суреттеп жазды: « Даладагы унгирлердин биринде калмактар жайгасады. Унгирдин кире берисинде алыстан ок ататын мылтыгы бар бир калмак мергени отырады. Бирнеше жауынгер каза тапкан казактар унгирдеги калмактарга таяу баруга журексинеди осы кезде Сиргели руынан шыккан Елшибек батыр суырыла алга шыгып, жауга карай желе жортып»