Султаннын бойы ортадан жогаргы болган. Жауырын какпактай, дене куши зор еди.

Date: 2015-10-07; view: 1260.

Абылай хан

1711 жылы Туркистан каласында дуниеге келди. Онын азан айтып койылган аты Абилмансур болатын. Бирак ол Сабалак деген жасырын атпен журуге мажбур болды.

Ол Шыгыстын 7 тилин билген. Онын озинин шыгарган 20 дан астам куии бар. 15 жастан бастап Жонгар согыстарына катыскан.

1775 жылы ол Туркистан каласында казактын букил 3 жуздин ханы болды.

1759 жылыпатша укиметинин акимшилиги Абилмамбеттитагынан тайдырып, онын орнына Абылай ханды усынды, бирак ол конбеди.

1741 жылы казактарга карсы жонгарлар тагы жорык жасады.

1742 жылы Галдан – Церенге жиберилген майор Миллерелшилиги жонгарларга ауыз еки кокан – локы жасаумен, «жаксы корши» болып тату туруга тилек билдирумен шектелди.

1755 жылы Цин императоры Жонгарияга елеули аскер кушин киргизди. Бир кездеги куатты Амирсана Ресей мемлекетинин камкорлыгына умит артып, Сибирге кашып баруга мажбур болды. 1758 жылы Жонгарияны Кытай армиясы тугелде багындырып алды. 1 млнга жуык калмак кыргынга ушырады. Жонгарлардын тири калган аз гана тобы Едилдин томенги сагасындагы оздеримен туыстас торгауыт калмактарга карай кашты.

1756 жылдын коктеминде казак жасактары Кытай аскерлерине карсы Жонгариянын ишки болигине жорык жасап, терен енип кетти.

Кытайдын Шыгыстан келе жаткан аскерине Амирсана мен Кожаберген батыр бастаган бириккен казак жонгар жасактары карсы шыкты.

Онтустик жактан келе жаткан аскерге Абылай мен Богенбай батыр бастаган жасактар карсы аттанды.

1757 жылы жазында Тарбагатай тауынын солтустик силемдеринде Кытай аскерлеримен Абылайдын жаужурек косындары арасында ен сонгы ири шайкас болып отти.

1761 жылы Кытай богдыханы казактардын Аягоз озенин онтустик жагына карай кошип – конуына тиым салатына туралы жарлык шыгарды.

1767 жылы Кытай жагы Тарбагатай аймагындагы жане Иле озени бойындагы жайылымдарды казактардын пайдалануына руксат етуине мажбур болды.

18 гасырдын аяк кезинде Орта жуз бен Уллы жуз казактарынын 1 болиги Кытайдын кол астына отип, Синьцяньдангы шоби шуигин жайылымдарга жайгасты.

18 гасырдын 60-70 жылдарында казактардын Алатау кыргыздарыменкарым-катынасы едауир курделене тусти.

1765 жылы Абылай кыргыздарга карсы озинин 1ши жорыгына шыкты.

1770жылы Абылай кыргыздарга 2ши жорык жасады.

1779жылы Абылай кыргыздарга 3ши жорык жасады.

1781 жылы Абылай хан Ташкенттен Туркистан каласына келе жатканда дуние салып, Кожа Ахмет Йасауи кесенесине жерленген.

Абылайдынартында 30 улы жане 40 кызы калган.

Онын артынан мурагери Уалибилик жургизе алмады.

1765 жылы кантарда 2 султан, 19 старшын жане 120 мыннан астам казак, 2 Екатерина атына отиниш жолдап, оздерин орыс империаторына тикели багынатын етип кол астына кайтадан алуды сурады.

1788 ж. – 1798 ж. Ертис бойындагы казактардын онын он жагалауындагы кошип-конган жерине кайтадан баруына руксат етилди.

Абылайдын атын типти сибир казактарынын уран ретинде пайдаланатыны туралы А.Бокейханов жазып калдырган.

Кокшетаудын етегинде Абылайханнын курметине алып ескерткиш стелаорнатылган.

Богдыхан-Кытай императорынын монгол тилиндеги аты.

Бухар жырау Калкаманулы (1693-1787)

Уали Абылайханулы билик еткен жылдары 1781-1819

Амирсана(1722-1757) жонгар нояны.