Сырым Датулы бастаган казактардын улт-азаттык козгалысы

Date: 2015-10-07; view: 1979.

Сырым Датулы ел ишинде Бала би атанган.

Д.Ч. Бульжер ; «... Сырым батыр-жигерли, терен ойлы, кайратты,батыл, тапкыр,айлалы ерекше тулга. Ол халыкты суйиспеншилигине боленген, халык оган табынган десе де болады.»

Сырым Датулынын сериги Айшуак султаннын улы Жанторе болды.

1782 жылдын аяк кезинде патша укиметинин жарлыгы шыгып, онда казактардын Жайыктын он жагалауындагы аймактарга кыс мезгилинде жайылымдык жерлерди жалга алу аркылы гана уакытша отуине руксат етти.

1782-1783 жылдын кысында шекара шебинин ишки жагында казактар казактардын 4 мыннан астам жылкысын кушпен тартып алды.
1783 ж коктеминде казактар Орал шекара шебине шабуыл жасады. Казак жасагы Гирьял бекинисиндеги солдаттарды туткынга алып, малдарын айдап кетти. Орынбор коменданты казак даласына Орынбор казактарынын жазалаушы аскерлери мен башкурттардын 1500 сарбазын жиберди. Туткынга алынган 56 адам казыналык жумыстарды аткаруга жиберди. 1785 ж. казак жасактары томенги Орал шекара шебинин аймагында патша окиметинин аскерлеримен кескилескен шайкаска тусти. С.Датулы 2700 сарбазы бар жасакка, старшын Барак 2000, Тиленши 1500 сарбазы бар жасактарга басшылык етти. Нуралы хан 1786 ж. Киши жузден бир жолата куылды.
1790 ж. Уфага жер аударылган Нуралы хан сонда кайтыс болды.
1784 ж. Орынбор Губерниясынын бастыгы болып О.Г. Игельстром келди.
1786 ж. О.Игельстром хан билигин реформалаудын жобасын усынды.
1786 ж. старшындардын съезди отти. Онда тек кана шекаралык сот куруга келисим берилди.
1786-1787 ж. кысында казактардын Едил мен Жайык аралыгына жаппай кошу басталды.
1789 ж. Игельстром Киши жуз казактарын баскарудын жана жобасын усынды. Хан баскаратын Бас баскарма курылды. Сырым батырга прокурор кызмети усынылды.
1791 ж. Ералы султан Киши жуздин ханы болып сайланды. Нуралы ханнын улы Есим султан хан болды.
1792 ж. С. Датулы курамында 1000 сарбазымен Елек корганысына шабуыл жасады.
1797 ж. коктеминде С.Датулынын жасактары хан ордасына шабуыл жасап, Есим ханды олтирди.
1797 ж. тамыз айынан бастап хан кенеси жумыс истей бастады.
1797 ж. Айшуак султан хан болып сайланды. С.Датулы 1802 ж. каза тапты. С.Датулынын асына 2000 жылкы, 2500 кой сойылган деседи.
1801 ж. Жайык озенин он жак жагалауында Ишки орда курылды.
Айшуак хан (1720-1810) Киши жузди 1797-1805 жылдары билеген хан, Абилкайыр ханнын улы. Каратай султан – патша акимшилигине карсы шыккан Киши жуз султаны.