Шетелдерде казак диаспорасынын калыптасуы.

Date: 2015-10-07; view: 1536.

Казактардын казакстаннан тыс жерлерге лажсыздан коныс аударуы 19-20 гасырлар шебинде жии орын алды.

1916 жылгы улт-азаттык котерилистен сон 300 мынга тарта казак Казакстан аумагын тастап Кытайга кошип кетти.

1897 жылгы санак бойынша астрахан губерниясында – 42,6 мын, Самара губерниясында - 7,4 мын, орынбор губерниясында – 3,9 мын казак турган болатын.

Астрахан губерниясына карасты Ишки ордадагы казактардын саны 207,3 мынга жетти.

1752-1755 жылдар Орта жуздин солтустик аймактарынын жерлеринде жанашекара ауданы курылды.

1771 жылы орта жуз казактары Тобыл мен Томск губернияларымен шекаралас аймактарга уакытша кошип-конуга руксат етти.

Патшанын 1788 жане 1789 жылдары шыккан жарлыктары бойынша Ертис бойындагы казактардын бир болигине озеннин он жак бетинде « манги кошип-конып журуге» руксат етилди.

Казактарга 1880 жылы Кулынды даласынан колеми бир миллионга жуык десятина келетин косымша жер болинди. Казактар ол ушин орыс шаруалары сиякты мемлекетке жылына 6 сомнан салык толеп туруга миндетти болды.

1911 жылы есеп бойынша, Томск губерниясында 29 мын, Тобыл губерниясында 9 мын казак турган.

Ресейде туып-оскен, белгили когам кайраткерлери дарежесине дейн котерилген казак азаматтарынын катарына Кошке( Кошмухамбет) кеменгеров, Асылбек, Мусылманбек жане Муратбек Сейитовтер, Амире Исин, Мукан Айтпенов жане баскалары.

Акырында Кытай окимет билиги орындары 1767 жылы казактардын Синьцзяньга кошип, коныс аударуга руксат етти.

19 гасырдын аяк кезинде кытайда 100 мынга жуык казак турды.

1911 жыл Кытайдагы казактардын жалпы саны 225 мын дейн жетти.

Ресейден кытайга 1911 жылга дейн откен казактардын барлыгы да 1914 жылы Кытайдын кол астына отип, Кытай азаматтыгын алды.

Монголиянын батыс болигинде туратын казактардын негизги тобын абак керейлер курады.

Оларды бастап келгендер Кожамжар, Самырхан, султандар мен Кобеш Айтбайулы, Жылкышы, Актайулы сиякты рубасылар.

Коныс аударып келудин негизги себептери Кытайдагы 1850-1864 жылдары тайпиндердин ( шаруалардын) жане 1862- 1878 жылдары дунгендердин котерилис жасауы болды.

Казактар турикменстанга Казакстандагы улт-азаттык котерилистери аяусыз басылганнан кейн барган болатын.

1869-1870 жылдары Киши жуз казактарынын бир болиги турикмен жерине ауып кетти. 1897 жылгы халык санагы бойынша Турикменстанда казактардын саны 73 мынга жуык.

1820 жылы ресей саяхатшысы ари зерттеушиси Е. Мейсндорф Бухар хандыгындагы казактар туралы булай деп жазды « Биз кыргыздарды Бухаранын солтустик-шыгысындагы Каршы, солтустигиндеги каракалпактармен шектесетин мианкала манында коп кордик.»

1897 жылгы санак бойынша Жызак жане Ходжент уезинин аумагында гана 63 мын казак турган.

Казактар Ауганстанда 19 гасырдын 40- жылдарында пайда болды.

20 гасырдын бас кезинде Ауганстанда казактардын саны 2 мындай болды.

Диаспора - этностык баска мемлекеттин аумагында туратын шагын бир болиги, бурынгы оз отанынан алыс жерлерге коныстанган адамдар.

Миграция – халыктын оз елинен ишинде немесе бир елден екинши елге коныс аударуы.

Исин Амире (1867-1931)

Сейитов Асылбек ( 1894-1937)