Улттык- демократиялык козгалыстын орлеуи.

Date: 2015-10-07; view: 2004.

Николай (1868-1918) – Ресейдин сонгы императоры.

Жакып Акбаев ( 1876-1934)

Ахмет Байтурсынулы ( 1873-1938)

Темиргали Нурекен ( 1857-1918)

Салимгерей Сейитханулы Жанторе ( 1864-1920)

Мухамеджан Тынышбаев ( 1879-1937)

Бакытжан Каратаев ( 1860-1934)

Барлыбек Срытанов ( 1866-1914)

Бактыгерей Кулман ( 1857 ж.т. – о.ж белгисиз)

Ахмет Корганбекулы Биримжанов ( 1871-1937)

Алпысбай Калменов ( 1860-1939)

Алихан Бокейханов ( 1866-1937)

Машһур Жусип Копейулы ( 1859-1931)

1907 жылы Оку-агарту министри бекиткен ережеде казак тилинин мартебеси томендетилди.

1909 жылы Дала облысытарынын аскери губернаторлары орыс тилин билмейтин адамдардын болыс, ауыл старшыны болып сайлауына тыйым салынатыны туралы жарлыкка кол койды.

1909 жылы сауирде Костанайга Пермь каласынан патша окиметинен коныс аудару саясатына карсы шыккан казактардын наразылыгын басу ушин казак жуздиги жиберилди.

Казак халкынын улттык-демократиялык козгалысынын журт кенинен таныган кошбасшысы Алихан Нурмухамедулы Бокейханов болды. Ол 1870 жылы Семей облысындагы Каркаралы уезинин Токырауын болысына карасты №7ауылда дуниеге келген. 1890 жылы ол Омбы техникалык училишесин, 1894 жылы Санкт-Петербург Императорлык Орман шаруашылыгы институтынын экономика факультетин битирген. 19 гасырдын соны мен 20 гасырдын бас кезинде А. Бокейханов ауели Тобыл губерниясын зерттейтин, кейн Ф. Щербинанын статистикалык экспедициясынын жумысына белсене катысты. 1903 жылы Петербургте « Ресей. Олкемиздин толык географиялык сипаттамасы» деген ортак атпен осы басылымнын он сегизинши томы жарык корди. Авторларынын бири А. Бокейханов.

1905 жылы Алихан Бокейханов Ресейдин земство жане кала кайраткерлеринин Маскеуде откен съезине делегат болып катысты.

1905 жылы А. Бокейханов Ресей конституциялык демократтар партиясына мушеликке кабылданды. 1905-1907 жылдары кадеттердин « Степной пионер», « Спетной край » , « Иртыш», « Омич», « Голос» газеттерине макала жазып турды.

А. Бокейхановтын « Кыргыздар», «Султан Кенесары Касымовтын тарихына катысты материалдар», « Каркаралы уезиндеги кыргыздардын рулык курылымы», « Абай ( Ибраһим) Кунанбаев» атты зерттеулери жарык корди. А. Бокейханов 1917 жылдын 21-26 маусымында Орынборда 1 букилказак съезинде откизип, « Алаш» партиясы аткару комитетинин торагалыгына сайланды. 1937 жылы ату жазасына кесиледи. 1989 жылы акталды.

Ахмет Байтурсынов Торгай облысындагы Торгай уезинин Сатытубек деген жерде туган. 1895 жылы Орынбордагы мугалимдер мектебин битиреди. 1913-1918 жылдары « казак» газетинде редактор болады.

Ахмет Байтурсынов озинин бир макаласында « Менин максат-муратым – казак халкынын материалдык жагдайын жаксарту, мумкин болганынша мадениетин котеру. Мен осы максатты камтамасыз ететин укиметти колдауга аркашан азирмин».

Миржакып Дулатов ( 1885-1935) ол Торгай облысы Торгай уезинин Кызылбел атырабында туган. 1909 жылы « Оян, казак!» жинагы жарык корди.

Мухаметжан Тынышбаев ( 1879-1937) ол Жетису облысына карасты Лепси уезинин Садыр болысында дуниеге келген. 1900 жылы Верный гимназиясын алтын медальмен аяктады. 1906 жылы Санкт-Петербург транспорт инженерлери институтын битирген. 1905 жылдан аягында Оралда откен Казакстаннын бес облысынын съезине катысты.

Мустафа Шокай ( 1890-1941) Сырдария облысында туган. Санкт-Петербург университетинин зан факультетин де алтын медальмен битирген.

Бактыгерей Кулманов 1859 жылы дуниеге келген.

Колбай Тогысов Семей облысы зайсан уезинин Шорга болысында туган. К. Тогысов « Биздин оз ана тилимизде китаптар басып шыгаруымыз, сондай-ак мектептер, ауруханалар салуымыз керек. Биз сауатты аои билимди халык болуга тиистимиз».

« Туркистан уалаяты » газети 1870 жылы Ташкент каласында казак жане озбек тилдеринде шыга бастады.

« Дала уалаяты» 1888 жылы Омбыда Дала генерал-губернаторлыгы шыгара бастады.

1911 жылы Орынбор губерниясынын Троицк каласында алгашкы казак газети « Айкап» жарык корди. Онын редакторы Мухамеджан Сералин. 1915 жылы « Айкап» жабылып калды.

1914-1918 жылга дейн Омбыда казактардын « бирлик » уйымы жумыс истеди. Жумыс жасаган Кошке Кеменгеров.

1915-1918 жылдары « Садак» журналы шыгып турды.

1907 жылы Санкт-Петербургте « Серке » жарык корди.

1913 жылы жалпыулттык « казак» газети апталык басылым болып жарык корди.

1900-1917 жылга дейн казак тилинде 400-ге жуык китап басылып шыкты, олардын жалпы таралымы 60 мын данага дейн жетти.

1909 жылы Санкт-Петербургте улы Абайдын олендери мен А. Байтурсыновтын « кырык мысал » атты китабы жарык корди.

1911 жылы улы Абайдын шакирти, данышпан Шакаримнин « турик, кыргыз, казак һам хандар шежиреси » деген китабы жарык корди.

1911 жылы А. Байтурсыновтын « Маса » атты олендер жинагы Орынборда жарык корди.

Ахмет Байтурсынов 1912 жылы араб графикасы негизинде « оку куралы» , « Алипби», « жана алиппе» жане « тил куралы» деп аталатын адистемелик оку куралдарын казак тилинде жазып шыкты.

1912 жылы Магжан Жумабаев « Шолпан » атты олендер жинагын шыгарды.

1914 жылы Сакен Сейфуллин « Откен кундер » алгашкы китабын шыгарды.

Реакция – когамдык пргреске белсене карсы курес жургизу саясаты.

Каражуздиктер – патшалык Ресейдеги барып турган реакционер, шовинист ари монархистер тобы.

Гумар карашев ( 1876-1921)

Жусипбек Аймауытов (1889-1931)

Магжан Жумабаев ( 1893-1938)

Мухамеджан Сералин ( 1871-1929)

Отыншы Алжанов ( 1873-1917)

Халел Досмухамедов (1887-1938)

Смагул Садуакасов ( 1900-1933)

Хайретдин Болганбаев ( 1894-1937)