Казан революциясы жане Казакстанда Кенес окиметинин орнауы.

Date: 2015-10-07; view: 2740.

Казакстан 1917 жылгы Акпан революциясы кезинде.

1917 жылы кантардагы « Канды жексенби» окигасынын курбандарын еске алу стачкалары « Согыс жойылсын! » « Самодержавие жойылсын!» деген урандар котерген саяси шерулерге уласты.

1917 жылы 27 акпанда Ресейде Акпан революциясы жениске жетти. Монархия кулатылып, патша тактан тайдырылды.

Торгай облысынан генерал Лаврентьевтин жазалаушы экспедициясы кейн шакырылып, 1917 жылы 7 наурызда котерилиске катысушыларга кеширим жасау жонинде Жарлык жарияланды.

1917 жылы 24 сауирде окиметтин шешимимен тыл жумысына шакырылган казактар елине кайтарылды.

1917 жылы мамырдан бастап Уакытша окиметтин жергиликти органдары ауылдар мен селоларда да курылды. Казак халкынын окилдеринен Уакытша окиметтин комиссарлары болып: Торгай облысында – Алихан Бокейханов, Жетисуда – Мухамеджан Тынышбаев, Туркистанда – Мустафа Шокай.

1917 жылы наурыз-сауир айларында 25 Кенес курылса, онын 8 жумысшы депутаттарынын, 9-ы шаруа жане 7 солдат депутаттарынын кенеси еди.

Радикалдар – саяси маселени барынша тимди адистер мен шугыл шаралар аркылы шешуди колдайтын топ.

Мустафа Шокай ( 1890-1941)

Мухамеджан Тынышбаев ( 1879-1938)

Ленин ( Ульянов) Владимир Ильич ( 1870-1924)

1917жылы 24 казанда ( 6 карашада) Петроградта карулы котерилис басталды.

1917 жылы 25 казан ( 7 карашада ) куни танертен карулы тонкерис жасалып, аскери-революциялык Комитет Уакытша окиметтин кулатылганын жариялады.

1917 жылы 25 казанда Ленин 2 декрет кабылдады: 1. Битим туралы декрет 2. 26 казан куни Жер туралы декрет кабылданды.

Халык Комиссарлары Кенесинде В.И. Ленин торагалыкка сайланып, онын озине жакын сериктери : Л. Троцкий, Г. Зиновьев, Л. Каменев, Я. Свердлов, И. Сталин, Ф. Дзержинский т.б. басшылык кызметине алынды.

1917 жылы 2 карашада « Ресей халыктары кукыктарынын Декларациясы» жарияланып, онда ашык матинмен «Ресей халыктарынын болинип, дербес мемлекет куруына дейинги ерикти озин-ози билеу кукыгы» танылатыны жазылды.

Орталыктанган окимет билигин кызу жактаган В.И. Сталин болды.

Осы кездерде Сырдария облысынын Аулиеата депутаттары кенесинин торагасы Т. Рыскулов Туркистаннын улттар истери жониндеги Халык комиссариатына былай деп жазды: « Мындаган адамдар осы уакытка дейн Кенес окиметинин не екенин нашар тусинеди жане онын угити халыкка жете койган жок»

Казакстанда Кенес окиметинин орнауы 1917 жылдын казан айынын сонынан 1918 жылдын наурыз айына дейн созылды.

Гегемон – басшы, косем

Казакстандагы Кенес окимети биринши орнаган кала: Орал

Халық бұқарасы революциялық – саяси белсенділігінің артуы.

1917 жылы шилдеде Орынборда Биринши жалпыказак съези шакырылды. Съезде «Алаш» партиясын куру жонинде шешим кабылдады.

Петроградтагы толкулар басталысымен «Казак» газетинде 21 карашада « Алаш » партиясы багдарламасынын жобасы жарияланды. Багдарлама жобасы он маселени камтыды: мемлекеттик курылыс, жергиликти бостандык, негизги кукык, дин, билик пен сот, ел коргау, салык, жумысшылар маселеси, гылым мен оку-агарту исинин дамуы, жер маселеси.

1917 жылы желтоксанда Орынборда « Алаш» партиясынын Екинши жалпыказак съези болып отти.

Алашорда автономиясынын орталыгы Семей болып жарияланды. Оны Алихан Бокейханов баскарды. Ен маныздысы Алашордада « казак тургындарынын аткарушы билигин колга алу» миндеттелди.

1917 жылы карашада откен тортинши олкелик тотенше мусылман съези орталыгы Кокан болатын Туркистан автономиясын куру жонинде шешим кабылдады. Биринши М. Тынышбаев кейн М. Шокай баскарды.

1918 жылы 29 кантар куни Коканды талкандай бастады.

1918 жылы 30 сауирде курамына Казакстаннын онтустик аймактары енген Туркистан Кенестик Федерациялык Республикасы жарияланды. Туркистан АКСР астанасы – Ташкент каласы болды.

Тоталитарлык тартиптин ныгаюымен биртиндеп « Алаш» Партиясына катыстыларды саяси кудалау басталды.

Алашордашылар 1955 жылы акталса да, одан кейинги отыз жыл бойы ресми тарихтан тыс калып келди. 1988-1989 жылдары Казакстан Коммунистик партиясы ОК-нин шешими бойынша А. Байтурсыновтын, М. Дулатовтын, Ш. Кудайбердиевтин, М. Жумабаевтын шыгармашылык муралары жария етилди.

«Уш жуз» партиясы негизин 1917 жылы 17 карашада Мукан Айтпенов калады.

«Уш Жуз» партиясы 1918 жылы жазда тарап кетти.

«Шура-ислами», саяси уйымдары. 1917 жылы 17 наурызда Ташкентте курылды. Баскарган М.К. Абдурашидханов. 1918 жылдын басында тарап кетти.

«Шура-улема» 1917 жылы 10 шилдеде Ташкентте казактын белгили кайраткери С. Лапиннин жетекшилигимен курылды. 1918 жылы таратылды.

Омбыда « Демократияшыл окушы жастардын кенеси»

Акмолада « Жас казак»

Спасск зауыттарында «Жас журек»

Петропавлоск « Талап»

Сакен Сейфуллин «Жас казак» уйымын баскарды

Либерал-демократтар – барлык азаматтардын саяси тендигин, халык билигин жактаушы зиялылар.