Курылуы.

Date: 2015-10-07; view: 3160.

Казакстан Азамат согысы мен шетел интервенциясы жылдарында.

Казак Автономиялы Кенестик Социалистик Республикасының ( КазАКСР)

1918 жылы коктемде Кенес республикасы аумагында шетелдик согыс интервенциясынын орти тутанды.

Шетелдик согыс интервенциясынын етек алуына Антанта елдери дайындап, солардын нускауымен жасалган 1918 жылы 25 мамырдагы Чехословак корпусы булигинин улкен манызы болды.

Кенес окиметине карсы колдарына кару алган атаман А.И. Дутов бастаган Орал жане Орынбор ?аза?тары котерилди.

1918 жылы 16 шилдеде 2 Николай мен онын отбасынын барлыгы атылды.

1918 жылы 2 кыркуйекте БОАК Кенес республикасын « аскери лагерь » деп жариялады.

Азамат согысын « оз агайынын олтиру» деп те атайды.

Казакстандагы Азамат согысынын ен алгашкы ошактарынын бири 1917 жылдын карашасында Орынбор каласында пайда болды.

Омбыда адмирал Колчак баскарган Уакытша сибирлик ак гвардияшыл окимет курылды.

1918 жылы шилдеде Орынборды атаман Дутов басып алып Кенестик Туркистанды Ресейден болип тастады.

Алашорда Самарадан 600 винтовка мен пулемет, 300 берденке, 20 мын патрон мен ким-кешек.

Ак гвардияшылармен куресте партизандык козгалыстын ошактары – Акмола, Семей облыстарында курылды.

1920 жылыдын сонында Азамат согысы аякталды.

РКФСР Халык Комиссарлары Кенесинин 1919 жылы 10 шилдеде В.И. Ленин кол койган декретимен « Кыргыз олкесин баскару жониндеги революциялык Комитет (Казревком) курылды ». Казревком мемлекеттик билик пен мемлекеттик жогаргы баскару органынын миндетин аткарды.

Ревкомнын баскаруына Астрахан губерниясы аумагындагы Орал, Торгай, Акмола, Семей облыстары кирди.

1920 жылы 9 наурызда Казревком «Алашорда» окимети мен онын аймактык болимшелерин толык жою туралы буйрык шыгарды.

Казревком 1919 жылдын шилдесинен КазАКСР курылган 1920 жылгы казан аралыгында 15 ай кызмет етти.

1920 жылы 26 тамызда Кенес окимети – БОАК мен РКФСР ХКК Кенес автономиясынын негизинде курылган федерациялык социалистик мемлекет РКФСР – дин курамында, астанасы Орынбор каласында болатын « Казак АКСР куру туралы» Декрет жарияланды. Казак АКСР куру туралы декрет Казакстан аумагын аныктады.

1920 жылы 4-12 казан аралыгында Орынборда Казак АКСР Кенестеринин Курылтай съези болып отти. Бул кун – 1920 жылдын 4 казаны казак кенестик улттык мемлекеттиликтин туган куни болып табылды.

Казак АКСР ОАК-нын торагысы болып Сейткали Мендешев, Казак АКСР ХКК – нин торагасы болып В. Радус-Зенькович сайланды.

Съезде казак кенестик мемлекеттилигин курудын негизги кагидаларын Конституциялык негизде аныкталган « Казак АКСР енбекшилери кукыктарынын декларациясы » кабылданды. Декларация Казак Кенестик Социалистик Республикасынын биринши конституциясы кабылданган 1937 жылга дейн республика енбекшилеринин кукыктарын бекиткен конституция ретинде колданылды.

1925 жылы 15-19 сауир аралыгында Кызылорда каласында Казак АКСР Кенестеринин 5 съези отти. Оган алгаш рет букил Казакстаннын окилдери катысты. Съезде Республика астанасы Орынбордан Кызылордага ауысты.

1926 жылгы санак бойынша казак халкынын саны 5 230 мынга жетти, букил олке тургындарынын 61,3 % курады.

«Аскери коммунизм » саясаты.

Аскери коммунизмнин тикелей миндети ондирис пен болуди орталыктандыру, мемлекеттин колына корганыс мудделерин сай елдин азыктык , шикизат т.б. ресурстарын шогырландыру мен оны тимди пайдалану еди.

Акшалай жалакынын орнына комуналдык кызмет, транспорт т.б. ушин карточкалык « паек» берилди.

« Аскери коммунизм» саясатынын кориниси - азык-тулик саясаты болды.

Казакстанда 300-ден аса ири онеркасип орындары мемлекет карамагына алынды.

Бир жылдар ишинде малдын барлык турлеринин саны 10,5 млн-нан астам баска кемиди.

Казакстандагы азамат согысы 1918-1920 жылдар.

1920 жылы Казакстанда жаппай аштык болды.

Турар Рыскулов озинин « Даладагы аштык» макаласында осы жылдардагы аштык туралы ашып корсетти. 1 млн-га жуык дамдар аштыктан, суыктан, аурудан каза болды.