Казакстан Улы Отан согысы жылдарында (1941-1945)

Date: 2015-10-07; view: 2334.

Сталин Иосиф Виссарионович ( Джугашвили) ( 1878-1953)

Санжар Асфендияров ( 1889-1938) 1935 жылы онын елеули енбектеринин бири- « Казакстаннын откени деректер мен кужаттарда» атты китабы жарык корди.

Ораз Жандосов ( 1889-1937) 1957 жылы акталды.

1941 жылы 22 маусымда фашистик Германия озара шабуыл жасаспау жониндеги кенес-герман шартын бузып, немис армиясы согыс жарияламастан КСРО аумагына баса-коктеп кирди.

И.В. Сталин халыкка 1941 жылы 3 шилдеде радио аркылы ундеу жариялады.

Алгашкы кундердин озинде акын В. Лебедев-Кумач пен композитор А. Александров жауга карсы куресте копке ортак ануранга айналган « Касиетти согыс» анин шыгарды.

1940 жылы жасалган « Барбаросса» жоспарына сай Германия кыска мерзим ишинде ( 6-8 апта ) Архангельск – Едил-Астрахан шебине шыгуды коздеди.

1942 жылдын 1 кантарына дейн казакстанда армия катарына 300 мындай, ал согыс кезинде 1 млн 200 мыннан артык казакстандык аскери миндеттилер шакырылды.

Майданга 14,1 мын жук жане женил автоколик, 1,5 мын шынжыр табан трактор , 110,4 мын жылкы мен 16,2 мын арба жиберилди.

312-аткыштар дивизиясын полковник А.Ф. Наумов баскарды.

316дивизияны И.В. Панфилов баскарды.

Волоколамск ауданында откен согыста Панфилов кайтыс болды.

Маскеу ушин согыста – Малик Габдуллин, Бауыржан Момышулы, , Пашид Жангозин, Толеген Токтаров, Рамазан Елебаев, Тилеугали Елебековтар шайкасты.

238-аткыштар дивизиясын баскарган Г.П. Коротков болды.

Алексин каласы ушин шайкастарга казак халкынын аты анызга айналган батыры Амангелди Имановтын улы, катардагы аткыш рамазан Амангелдиев катысты.

1943 жылы Орал облысынан майданга 24 казак кыздары аттанды.

Алия Молдагулованы 3 дарежели данк орденимен марапаттады, ал каза болганнан кейн оган 1944 жылы Кенес одагынын батыры атагы берилди.

З. Онгарбаева 24-аткыштар дивизиясында болды.

Мындаган казакстандыктар Едил бойы мен Дон далаларында корсеткен ерликтери ушин ордендер мен медальдармен марапатталды. Ушкыш Н. Адбиров, танкист Тимофей Позолотинге, аткыш Гияз Рамаевка, минометши Карсыбай Спатаев Кенес одагынын батыры атагына ие болды.

Согыс жылдары партизан козгалысына катынаскан казакстандыктар саны 3,5 мын –га жеткен.

Партизандык козгалыстын Галым Ахмедияров, Галым Омаров, Нурым Садыков, Касым Кайсенов, Нурым Сыздыков, Ади Шарипов, Тажигали Жангелдин.

Согыска казакстандык 12 дивизия катысты. Олардын 5 – бир орденмен, 4 – еки орденмен , 2 – уш орденмен марапатталды.

497 казакстандык Кенестер Одагынын батыры аталды. Бул атакты 97 казак иеленди. Олардын ишинде казак кыздары Алия Молдагулова, Маншук Маметова. Торт казакстандык ушкыш – Талгат Бегелдинов, Леонид Беда, Иван Павлов, Сергей Луганский Кенес Одагынын батыры атагына 2 рет ие болды.

1990 жылы 11 желтоксанда корнекти колбасшы Бауыржан Момышулына да Кенес одагынын батыры атагы берилди. 1941 жылы Байыржан Момышулы полковник шенинде батальонды баскарып, Маскеу тубиндеги шайкастарда оз курамасын жау коршауынан уш рет алып шыкты. Согысты Б. Момышулы полковник шенинде аяктады. Адилеттилик тек 45 жылдан сон, казактын улттык батыры омирден кайтканнан кейн гана калпына келтирилди.

«Данк орденинин толык иегери » атагына 110 казакстандык ие болды.

1941 жылы 26 маусымда ауеде от-жалынга оранып бара жаткан бомбалаушы ушагын жау танкиси колоннасы устине шуйилтип, жандарын пида еткен казактын баһадур ушкышы Бактыораз Бейсекбаев пен ушак экипажына 1996 жылы 2 мамырда Ресей Федерациясынын Батыры атагы берилди.

Рейхстагка тикелей шабуыл жасап, оган Женис туын тиккендердин катарында казакстандык Р. Кошкарбаев, капитан Б.В. Чупрета, минометши А. Бактыгереев, пулеметши А.Е. Вицко, байланысшы К.М. Волочаевтар болды.

Согыстын алгашкы бир жарым жылынын ишинде Казакстанда 25 кениш, шахта, тусти жане кара металлургиянын 11 байыту фабрикалары , 19 жана комир шахталары, 4 жана мунай касипшилиги, Гурьевте мунай ондеу зауыты иске косылды.

1941-1945 жылдары жалпы колеми 3317 мын шаршы метр тургын уйлер пайдалануга берилди.

1943 жылы Казак (Караганды) металлургиялык зауыты алгашкы 200 тонна колеминдеги жогары сапалы болат корытып шыгарды, бул корсеткиш 1945 жылы 4,6 мын тоннага жетти.

Казакстан колхоздары мен совхоздары елимизге 56 млн пут астык, 733,9 мын тонна ет, 1142 мын тонна сут, 62,4 мын тонна жун откизди. Тары осирудин шебери Шыганак Берсиев ( ар гектардан 202 центнер ), атакшы куришшилер Ы.Жакаев, Ким Ман Сам, данди дакылдардан мол оним алгандар М. Сатыбалдин, А. Дацкова, Н. Алпысбаевалар .

Казакстан енбекшилери оздеринин жеке каражаттарынан майдан корына 4,7 млн сом акша, 2 млн дана жылы киим, 1600 вагон сыйлык жонелтти.

Согыс жылдары жалпы 460 зауыт, онын 300-дей эвакуацияланган касипорындар салынды.

Согыс жылдары Казакстан халкы аскери техника жасауга 480,3 млн сом каржы косты.

Согыс жылдары тыл жумысшылары 11 сагаттык 6 кундик жумыс аптасы енгизилип, косымша демалыс жойылды.

Казакстан мен Орта Азия халыктарынын окилдеринен бирнеше батальоннан туратын Туркистан легионы курылды. Фашистер курган .

1937 жылы казакстанга корейлер 100 мындай коныс аударылды.

1941-1942 жылдары республикага 408 мын немис депортацияланды.

1943-1944 жылдары Солтустик Кавказ халкы жер аударылды.

Берлинди алуга 150-ши аткыштар дивизиясы катысты.

Корсеткен батырлыгы мен ерлиги ушин 2027 казакстандык ордендермен , медальдармен марапатталды, олардын ишинде 14 – « кореяны азат еткен ушин», 234-« Жапонияны женгени ушин» медальине ие болды.

1945 жылы 8 мамырда Потсдамда гитлерлик Германиянын созсиз тизе бугу Актисине кол койылды. Сол жылдын 2 кыркуйегинде американдык « Миссури» линкорынын бортында милитаристик Жапониянын созсиз тизе бугуи жониндеги Актиге кол койылды.

Екинши дуниежузилик согыс – адамзат тарихындагы ен ири аскери кактыгыс. Бул согыска букил жер жузи халкынын 80 % туратын 61 мемлекет катысты. Бул согыста шамамен 65-67 млн адам каза тапты.

Потсдам конференциясы 1945 жыл, 17 шилде- 2 тамыз.

Генерал – майор И.В. Панфилов баскарган дивизия жасакталган кала Петропавль.

Талгат Жакыпбекулы Бегелдинов ( 1922 жылы туган.)

Сергей Данилович Луганский ( 1918-1977)

Бауыржан Момышулы ( 1910-1982)

Кажымукан ( 1883 немесе 1871-1948) 1914 жылы Парижде алем чемпионы атагын женип алды. 1927 жылы Казак АКСР Орталык аткару комитетинин Президиумы К. Мунайтпасовка « Казак даласынын батыры» атагы берилди. Ол согыс жылдары 100 мын сом тапсырды.

Бактыораз Бейсекбаев ( 1920-1941) Оган 1996 жылы Ресей Федерациясынын Батыры, 1998 жылы Казакстан республикасынын Халык Каһарманы атагы берилди.