Жж - 39 ЖОО ашылды.

Date: 2015-10-07; view: 1098.

1965 ж – Халық шаруашылығында 0,5 млн астам дипломды маман жұмыс істеді.

1970 ж – «Жалпыға бірдей орта білім беру» енгізілді.

1980 ж басы- Жалпыға бірдей міндетті орта білім беру жүзеге асырылды.

1984 ж бастап – 6 жастан бастап оқыту енгізілді.

1980 ж – ЖОО саны 55 жетті. Орта арнаулы оқу орындарының саны – 246.

Ғылым (1960-70жж).

Сокольский – Катализаторларды электрохимиялық әдістермен зерттеу.

Ахметсафин – Гидрология, гидрофизика. Социалистік енбек ері.

Айтқожин – генетика және микробиология. Лениндік сыйлықтың иегері.

Ә.Марғұлан, Букетов – есімдері ғылыми ортада ғана емес, көпшілік қауымарасында кенінен танымал.

Академик Бараев басқарған Ленин атындағы Бүкіл Одақтық ауыл шаруашылығы ғылым академиясының шығыс бөлімі топырақ қорғаудың жаңа жүйесін жасау бағытында зерттеулер жүргізді.

Қазақтар менгерген 3 ғылым: ауыл шаруашылығы, медицина, гуманитарлық білім салалары.

Қазақстан ғылымдары аллергология, онкология, вирусология салаларында айтарлықтай табыстарға жетті.

1960-70 жж – 40337 қызметкер жұмыс істеді, 864- ғылым докторы, 650- ғылым академиясының академиктері.

Қазақстан ғылымдарының үлесі одақтық денгейден 2 есе кем болды.

Жаратылыстану ғылым саласында қазақтардың үлесі тым аз болды.

Философия, құқық институты бола тұрса да, әлеуметтік-психология, эстетика, кибернетика, социология, демография ғылымдарының салалары бойынша зерттеулер жүргізілмеді.

§31. Әдебиет және өнер.

1960 ж: Ғ.Мүсірепов – социалистік енбек ері.

Нұрпейісов «Қан мен тер», Молдағалиевтың эпикалық поэмалары – КСРО Мемлекеттік сыйлығына ұсынылды.

Есенберлин – К.Қасымұлы туралы жазды.

Екі тілде шығарма жазған – Әлімжанов, Сулейменов, Момышұлы.

Ә.Әлімжанов – тарихи романдар арқылы, бұқараның санасына асқақ отаншылдық сезім ұялата білді. «Ұстаздың оралуы» әл-фараби туралы, Дж.неру ат. Халықаралық сйылық.

Сулейменов – 1961 ж – «Адамға табын, жер енді».

Қазақ халқының басынан өткізген ауыр кезендерді бейнелеп, жеке тұлғаларды кейіптеген: Кекілбаев, Сматаев, Ақтанов, Жұмаділов, Мағауин.

Орыс жазушылары: Снегин, Щеголихин, Шухов.

Ұйғыр жазушысы – Сәмеди. Неміс жазушысы – Бельдгер.

Өнер:

Классикалық музыка жанрындағы сазгерлер: Рахмадиев, Жұбанова, Күмісбеков.

Ұйғыр сазгері: Қожамияров.

Әнші Дінішовтың есімі әлемге әйгілі болды.

Н.Тілендейів – этнографиялық оркестр құрды.

Халықаралық сайыстардың лауреаты: Дос-Мұқасан, Рымбаева, Есқалиева.

Тетарда қойылған қойылымдар: Айтматов «құс жолы», Нұрпейісов «Қан мен тер».

«Атаманның ақыры», «Қыз жібек» - Тоқырау жылдарында ілтипатпен қабылданған фильмдер.

1960-70 ж – Республикада жана баспалар пайда болды. 1.Қазақ совет энциклопедиясы – 1978 жылы 12 томдығы аяқталды.

2. Қайнар, Жалын, Өнер – баспалары пайда болды.

1970 ж – Әл-фараби 1100 жылдығы тойланды.

1970 ж – химия жөніндегі ІІ Менделеев сьезі болды, Азия және Африка жазушыларының 5-нші маслихаты өткізілді.

§32. 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы.

1985 ж наурыз – КОКП басшылығына Горбачев келді.

1985 сәуір – КСРО-ның әлеуметтік экономикалық дамуын жеделдету бағыты қабылданды.

1986 ақпан – КОКП 27-нші сьезі(сонғы сьезд). Қысқа мерзімде экономикадағы тежеуші факторларды жою, ҒТП-ті жеделдету, адамдардың тұрмыс денгейін көтеру, сайлау жүйесін өзгерту, халықтық саяси белсенділігін арттыру.

27-нші сьезде – партия мүшелерінің моральдық келбеті өткір қойылды.

1987 ж – Қайта құру, қоғамды демократияландыру үрдісіне қадам жасалды.

1986 16 желтоқсан – Қазақстан КП ОК пленумы болды. Жиналысты КОКП ОК хатшысы Разумовский жүргізді. Мемлекет басшыларын ауыстырды.

Колбин баспасөздерде, ұлтаралық қатынастар мәселесін жақсы білетін маман деп жазылды.

Наразылық бейбіт шеру түрінде өтіп, саяси сипат алды, бірақ ол мемлекеттік құрылысты құлатуға бағытталған жоқ.

Қазақ КСР кенесі төралқасының Алматыдағы 1986 ж желтоқсанда болған оқиғаларды тексеру комиссиясы төрағасы Шахановтың Швеция мен Англияның бірқатар университеттерінде оқыған дәрістерінен:

1) 8500 адам жазаланды.

2) 1720 адам жарақат алды.

3) 246 студент оқудан шығарылды.

4) 1200 адам жұмыстан қуылды.

5) ЖОО-ның 12 ректоры жұмыстан түсірілді.

6) 2 адам өлім жазасына кесілді.

7) 99 адам сотталды.

Қ.Рұсқылбековтың өлім жазасына кесілуі қарсы шыққан: Чехословакия, Польша, Венгрия, АҚШ.

Жастар сол кезіндегі ел билеушілерінің жүргізіп отырған әлеуметтік- экономикалық саясатына қарсы наразылық митингісі ғана болды.

Алматыға арнайы жіберілген КОКП ОК саяси бюросының мүшесі Соломенцев нұсқауы бойынша КСРо-ның барлық бұқаралық ақпарат құралдары бұл оқиғаларды маскүнемдер мен нашақорлардың бұзақылық, ұлтшылдық арандату әрекеті деп түсіндірді.

КСРО-ның мемлекеттік қауіпсіздік комитетінің шекара училищенің курсанттары ерекше қатыгездік көрсетті.

1986 ж – Алматыда болған бейбіт шерудің жаппай тәртіпсіздікке айналуына республика басшыларының саяси әлсіздігінен, қиын жағдайдан шығып алмауы ықпал етті.

§33. Қоғамды жанарту шаралары.

1987-1991 жж- небәрі 5 жылдың ішінде тәуелсіз, терезесі тен елге айналды.

Колбин Қазақстанда генерал-губернатор миссиясын атқарды.

1989 ж -22 қыркүйек – «Қазақ тілі» мемлекеттік тіл. Қазақ КСР –де тілдер туралы занын қабылдады.

1990 маусым-1991 маусым – 482 балабақша, 155 мектеп, 4 кәсіптік техникалық училище ашылды.

1988 ж – Қазақстан КомПартиясы ОК қаулысымен – 1930-50 жж жазықсыз жазаға ұшыраған бір тобы ақталды:

Құдайбердіұлы – көрнекті ақын, философ.

Байтұрсынов- ғалым, тіл,әдебиет, саясат, журналист салалары.

Аймауытов – жазушы әрі ғалым.

Дулатұлы- жазушы, педагог.

Жұмабаев – атақты ақын, саясатшы, педагог.

Ақталған аса көрнекті қоғам, мәдениет қайраткерлері: Бөкейханов, Тынышпаев, Х.Досмұғамбетов, Ж.Досмұғамбетов, Шоқай, Жұбанов.

§34. Демократияландыру үрдісінің жалғасуы.

Сыртқы саясатта ядролық қаруды біртіндеп жою бағдарламасы жасалды.

КСРО және АҚШ арасында орта және таяу қашықтықта ядролық ракеталарды жою туралы келісіміне қол қойды.

1989 ж – Ауғанстаннан Кеңес әскерлері алып кетті.

1991 ж – Варшава шарты жұмысын тоқтатты.

1989 ж соны – ГДР-де, Румынияда, Чехословакияда, Болгарияда тоталитарлық режімінен бас тартты.

1989 ж маусым – КСРО халық депутаттарының І сьезі болды. КСРО –ның дағдарысқа ұшырауының себептерін талқылады.

1989 ж күз – Қазақстанның Жоғарғы және жергілікті кенестерінің сайлауы өтті. Бұл сайлауда алғаш рет балама кандидаттардың дауысқа түсу құбылысы көрініс берді.

1990 ж басы – Партияның барлық іске араласуына шек қойылды.

Қоғамдық-саяси бірлестіктердің құрыла бастауы:

1) 1989 ж – Семей – Невада қозғалысы.

2) 1990 ж жазы – «Азат» азаматтық қозғалысы. Мақсаты – егемендік алу.

3) «славян» қоғамы.

4) «Виденбург» қозғалысы. Қайта өрлеу. Немістер.

1990 ж соны – 100-ден аса қоғамдық бірлестіктер болды.

1991 ж маусым – «Қазақ КСР-де қоғамдық бірлестіктер туралы» заң қабылданды. Көппартиялық саяси құрылымның негізі қаланды.

1989 маусым – Жаңаөзен қаласында жергілікті халық пен кавказдықтардың арасында қақтығыс болды. Адамдарды ашық наразылыққа шығуға мәжбүр етті – әлеуметтік мәселелер: Үй бөлу кезіндегі бұрмалаушылық, балалар бақшасындағы кезек, жұмыссыздық.

1989 шілде – Ресейде Кузбасс, Украинада Донбас, Қазақстанда Қарағандыда ереуіл болды. Талаптары: 1. Экономикалық – азық-түлік түрлерін молайту, Жалақы. 2. Саяси- семей полигоның жабу, одақтық министрліктердің монополиясын жою.

Ереуілді басуға КСРО көмір өнеркәсібі министрі Шадов келді. Екінші – Назарбаев.

§35. Экономикада қалыптасқан жағдай.

19820 ж ішінде – экономикалық дағдарыс басталды. Горбачев командасы бұрынғыша жұмыс істеді. КСРО экономикалық дағдарыстың нақты жолын ұсынған академик Сахаров болды. «Одақтас республикаларға егемендік беру»!

Осы кезде әскерге шығаратын қаржыны төмендету мәселесі айтылды. Әскери кәсіпорындарды көптеп конверсиялануы – шығаратын бұйымдардың ассортиментісін өзгерту.

Қоғамда екі тенденция болды: 1. Саяси өмірді демократияландыру үрдісі басталды.

2.Экономикада дағдарыс.

«Қазақ КСР-нде меншік туралы» зан қабылданды. Нарықтық қатынастың енгізудың бастамасы болды. Ресейге экономикалық тәуелділік үнемі артта берді.

1988 ж – республикадан сыртқа6,7 млрд кенестік сомның өнімі шығарылды, 13,8 млрд сомның өнімі сырттан әкелінді.

Қазақстан шетке негізінен шикізат және жартылай дайын өнім шығарды.

1980 ж соны- нарықтық қатынастарға негізделген зандар: 1. Қазақ КСР еркін экономикалық аймақ. 2. 1980 ж соны – Қазақ КСР шетел инвестициялар туралы зан.

1980 ж соны – экономикалық даму бағытын нарықтық қатынастарға негізделген қайта құру үшін, Қазақстанда құрылған банк- Сыртқы экономиқалық банк, республиканың сыртқы экономикалық байланыс министрлігі ұсынды.

1990 ж ішінде – Сауда қарқыны 1,5 есе артты.

1990 ж қараша – Сауд-Арабиясымен біріккен «Әл-Барака банк Қазақстан» құрылды.

Корей Республикасының «Самсунг» коорпорациясымен байланыс орнатты.

Оңт. Корея Алматыда ресторан ашты.

Қытаймен байланыс: Алматы-Үрімші – әуе жолы. Жаркент-Инин – автобус жолы.

24 елдің қатысуымен 35 кәсіпорын ашылды.

Шетелдер капиталын әкелу үшін, Республика жана зандар қабылдады, 5 жылға дейін пайда салығынан босатылды. Көпшілік қолды тауарлар шығаруға тиіс болды.

Тәуелсіздік жолындағы қадам.

1988 ж бастап – Балтық бойындағы ұлттық демократиялық қозғалыстар тарапынан жана одақтық шарт жасау туралы мәселе қойыла бастады.

1990 күз – КСРО құрасындағы республикалар бірінен сон бірі өз егемендіктерін жариялай бастады.

Орталық теледидар, «Правда», «Советская Россия» газеттерінде «Балтық бойындағы республикаларда адам құқығы бұзылуда, олардан үлгі алған КСРО-ның басқа да құрамдас бөліктері «халықтар достығына» қарсы түсуі мүмкін» деген шу көтерді.

Ресей Федерациясының өз тәуелсіздігінің жариялауы, Кеңестік жүйеге ауыр соққы болып тиді.

1990 қазан – қоғамдық қозғалыстар айырықша белсенділік көрсетті. Жоғарғы кенес үйінің алдында саяси митингілер өтті.

Жастар Алматы қалалық партия комитетінің үйінің алдында пикет ұйымдастырып, аштық жариялады. Талабы:

1. Қазақстанның тәуелсіз ел болуы.

2. Әлеуметтік мәселелерді дереу шешу.

3. Кеңес армиясын тез арада реформалау.

1990 – 25 қазан – «Егемендік туралы декларация» жарияланды.

1990-91 жж – Қазақстан Белорусиямен, Әзірбайжанмен, Қырғыстанмен, Ресеймен, Украинамен экономикалық шарттар жасады.

Егемендік алғаннан кейін қабылданған зандар:

1. Жоғарғы кенес жергілікті өзін-өзі басқару туралы зан қабылдады.

2. Парламенттік ақпарат құрылды.

3. Семей полигоны жабылды.

4. Қазақстан Президенттік Қазақ КСР қауіпсіздік кенесін құру жөнінде.

5. Кәсіпорындар мен ұйымдар Қазақстан Үкіметінің басшылығына беру туралы.

6. Қазақ КСр-нің алтын және алмас қорын құру туралы.

7. Одақтық министірліктер үстемдігін жою.

§37. Егемендік жағдайындағы саяси даму.

1990 ж 20 шілде – Қазақстан Компартиясы ОК-нің кенейтілген 4-нші пленумы болды. Қатысты: министрлер комитетерінің мүшелері, депутаттар, кәсіодақ пен комсомол мүшелері. Пленум жаңа одақтық шартын жасалуын жақтаған баламасыз шешім қабылдады. Жаңа шартын жасалуына 3 күн қалғанда «Тамыз бүлігі» басталды.

1991 ж 19-21 тамыз – ТМЖК мемлекеттік төнкеріс жасауға қадам жасады. Тамыз бүлігін жасаушылардың мақсаты – КСРО-ны қалпына келтіру.

1991 ж 19 тамыз – Назарбаев телидидардан сөз сөйледі.

1991 ж 20 тамыз – Назарбаев жаңа мәлімдеме жасады. ТЖМК-ны зансыз деп айтты.

1991 ж 23 тамыз – Назарбаев КОКП ОК саяси бюросының құрамынан шығатыны жөнінде айтты.

1991 ж 28 тамыз – Қазақстан ОК пленумында Назарбаев «КОКП-ның Орталық басшылығы халықтың алдында абыройдан айырылды» деп шешім қабылдады.

1990 жылы - 800 мың коммунист болды. 74 жыл ел басқарған коммунистік партия билік басынан кетті.

1991 ж 17 наурызда – Референдум болды. Қазақстан ақпаратының үгітіне сенген бұқара халықтың 94,1℅ одақты сақтау қажет деп дауыс берді.

§38. Тәуелсіздіктің жариялануы алдында.

1991 ж 8 желтоқсан – Минск қаласында Ресей, Украина, Белорусия «1992 ж КСРО құру туралы шартын өз күшін жойғанын жариялады». ТМО құрылды.

1991 ж 21 желтоқсан – ТМД құрылды. Алматыда. 11 республика қол қойды.

Ядролық қарулар бар мемлекеттер: Ресей, Украина, Белорусия, Қазақстан. ТМД елдерінің ұжымдық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тиіс болды.

1991 ж 10 желтоқсан – «Қазақстан Рсепубликасы» деп атала бастады.

Қазақстанның тәуелсіздік алуына қарсы күштер белен алып, орыс автономиясын құру немесе солт. Облыстарды Ресейге қосу идеяларын ұсынды.

Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев.

1989 маусым – Қазақстан КП ОК бірінші хатшылығына келді.

1990 сәуір – Жоғарғы кенестін ұйғаруымен Қазақ КСР-нің президентінің қызметіне тағайындалды.

1991 ж 1 желтоқсан – халық сайлау түрінде президентікке сайлады. 88,23 ℅ республика тұрғындары дауыс беруге қатысты. Солардың 98,78℅ Назарбаевты жақтап шықты.

ҚР-ның партиясы мен Халық конгресс партиясы жиналыстарын өткізіп, кандидаттарын жинауды үлгірмеді.

1995 ж – Қазақстан Халықтар Ассамблеясының үндеуіне және Республика президентінің 1995 жылғы 26 сәуірдегі жарлығына сәйкес референдум өткізді.

1999 ж – сайлау жылы. Қатарынан екі сайлау өтті. 10 қантар – Президенттік сайлау. Ел басының өкіметтік мерзімінінің бітуіне 2 жыл бар болса да, Республика басшылығы сайлауды 1999 жылы өткізген жөн деп шешті. «Ғасырлар тоғысында саяси оқиғаларды қабаттастырмай жаңа мынжылдыққа жаңа президенттің басшылығымен барған дұрыс деп түсінді».

1998 ж – Конституцияға парламенттің шешімімен өзгеріс енгізілді. Президенттің өкіметтік мерзімі 5 жылдан 7 жылға дейін ұзартылды. Үміткердің жасы 65-тен аспау керек екендігін алып тастады.

Назарбаев еңбек жолын 1960 жылы Қарағанды облысының Теміртау қаласындағы металлургқұрылыс тресінде жұмысшы боп бастады.

1969 ж – Теміртау қалалық комсомол комитетінің бірінші хатшысы, қалалық партия комитетінде бөлім менгерушісі, екінші хатшы болып істеді.

1973-1977 ж – Қарағанды металлургия комбинатында партком хатшысы, облыстық партия комитетінде екінші хатшы қызметін атқарды.

1979-1984 ж – Қазақстан компартиясы ОК-нін хатшысы.

1984-1990 ж – Қазақ КСР министрлер кенесінің төрағасы қызметін атқарды.

Тәуелсіздік үшін жалпы 400-ге жуық көтеріліс болды.

1991 ж 16 желтоқсан - Тәуелсіздік күні.

§40. Жоғарғы кенес. 1993 ж конституция.

1990-1993 ж – жоғарғы кенес 4 жыл жұмыс істеді. 250 зан шығарды.

Жоғарғы кенестің 12 шақырылымы бұрынғыдай жылына 2 рет формальді түрде мәжіліс өткізіп, тарап кетіп отырмай, шын мәніндегі парламенттің атқаратын төл ісімен – заң шығарумен тұрақты айналыса бастады.

1. Тәуелсіздік туралы заң.

2. 1993 ж 28 қантар – конституция.

3. 1992 маусым – Елтанба мен ТУ.

4. 1992 желтоқсан – Әнұран.

5. 1992 шілде – Қазақстан Республикасының Ұлттық Қауіпсіздік Органдары.

6. 1992 ж – ҚР-ның ішкі істер әскерлері туралы.

7. 1992 желтоқсан – ҚР-ның Қорғаныс мен Қарулы күштері туралы.

8. 1992 – 2 шілде – ҚР-ның конституциялық сотын сайлау туралы.

9. 1992 тамыз – «Жеке кәсіпшілікті қорғау және қолдау», ҚР-ның жекешелендіру үрдісіне шыққан зандарды толықтырып, нарықтық қатынасты нықтай түсті.

1993 күз – Кейбір жергілікті кенестер өзін-өзі тарата бастады. Ен бірінші таратылған Алматы қаласындағы Алатау аудандық кенесі болды.

Таратылу себебі: ескі кенестер елдегі саяси және экономикалық үрдістерге әсер етуге, мемлекеттік дағдарыстан шығаруға қабілетсіз деп түсінді.

1993 қараша – 100-ге жуық кенестер өзін өзі таратты. Жоғарғы кенестің төрағасы Әбділдин 1993 ж 10 желтоқсанда Ресми түрде таратылды.

1993 ж 28 қантар – Конституция. Өтпелі кезеннің ахуалын сипаттайтын құжат ретінде, жүріп жатқан реформаларға байланысты міндеттерді, әлеуметтік-экономикалық және саяси мәселелерді шешуге бағытталды. Өтпелі кезенге лайықты болды. 4 бөлімнен тұрды. 21 тарау, 131 бап. Қазақстан Республикасы демократиялық, зайырлы және біртұтас мемлекет деп жарияланды.

§41. Қазақстандық парламентаризм. 1995 жылғы конституция.

1993 ж 9 желтоқсан – Президент ҚР-ның сайлау кодексін қабылдау туралы жарлыққа қол қойды.

Жоғарғы кенестің құрамы 177 депутат болды, оның 42-сін президент тағайындайтын болды. Кандидаттарды қоғамдық бірлестіктер ұсынады және жекелеген азаматтар өзін-өзі ұсына алатын болды.

1994 ж 7 тамыз – Жоғарғы кенеске және маслихат деп аталатын жергілікті билік органдарына сайлау өткізу белгіленді.

1994 – 19 сәуір – Парламент өз жұмысын бастады.

1995 көктем – Парламент таратылды. Себебі – 1994 – 7 наурыз сайланған парламент конституциялық соттын осы сайлау барысында кейбір учаскілерде сайлау тәртібін бұзылуына байланысты.

Сайлау қарсанындағы саяси партиялардың ахуалы.

«Азат» қозғалысының қолтығының астында Қазақстан Республикалық Партиясы «ҚРП» құрылды.

1992-1993 ж – партия арасында бірлік болмады.

ҚРП-на балама саяси ұйым құру қажет болды.

Халықтық Конгресс партиясы «ХКП» - осылайша дүниеге келді.

1993 соны – тіркелген 3 саяси партия: ҚРП, ХКП 9 адам сайланды, Социалистік партия 8 адам сайланды.

1993 соны – ресми тіркелген қоғамдық қозғалыстар: «Семей-Невада» қозғалысы, «Азат», «1993 ақпан – Қазақстан халық бірлік одағы «ҚХБО» дүиеге келді. Жетекшісі Назарбаев. Ең көп орын алды.»

1993 ж – қоғамдық саяси бірлестіктердің жалпы саны 300. 11 ірі ұлттық мәдени құрылымдар әрекет етті.

1995 – 30 тамыз – Жаңа конституция. Франция елінің жобасымен жасалды. 9 бөлім, 98 бап.

1. Жалпы ережелер.

2. Адам және Адамзат.

3. Президент.

4. Парламент.

5. Үкімет.

6. Соттар.

7. Жергілікті басқару.

8. Қорытынды.

9. Өтпелі ережелер.

1995 ж конституция бойынша Қазақстан Парламенті тұрақты жүмыс істейтін екі палатадан: сенат және мәжіліс тұрды.

Парламентке сайлау 1995 күзінде өтті.

1996 ж 30 қантар – Алматыда тұрақты жұмыс істейтін Парламент өз жұмысын бастады.

1997 ж 7 мамыр – ҚР президентінің жарлығымен Қорғаныс комитеті қорғаныс министрлігі боп қайта құрылды.

§42. Экономикалық даму.

1990-1991 ж- кооперативтер, шағын кәсіпорындар, саудамен айналысатын фирмалар құрыла бастады.

1992 басы – Ресейде баға босатылуы, 1992 ж 6 қантарынан Қазақстанда бағаны еркіне жіберді.

1992 ж 33 млн астық жиналды.

1992-1993 ж – қыс қатты болды. Мал қырылды.

Сонғы жылдары төлем дағдарысы болды.

Республиканың жыл сайынғы ішкі қажетін өтеу үшін 20 млн тонна мұнай керек болды.

1990 басы – 27 млн тонна өндірілді.

ХХІ ғасырда 100-120 млн тоннаға жеткізу көзделді.

1993 ж – 15 қараша – ұлттық валюта.

1961-1992 аралығы шығарылған ақша үлгісімен 500 ресей рублі 1 сомға тен болды. 1 доллар 4,7 тенгеге тенесті.

§43. Жекешелендіру үрдісі.

1993 соны – жекешелендірудің І КЕЗЕНІ. Шағын кәсіпорындар, дүкендер.

1994 көктем – жекешелендірудің ІІ кезені.

1997 ж соны – Ресми сарапшылардың берген бағасы бойынша республика тұрғындарының жарымынан астамы кедейлікпен күн көрді.

Ереуіл болған қалалар: Кентау, Жанатас, Тараз, Шымкент.

1997 ж – БҰҮ даму бағдарламасы шенберінде 174 елдің ішінде Қазақстан 93-і орнында болды даму денгейі бойынша. КСРО елдері бойынша 7 орнында.

1997 соны – үкімет зейнеткерлер алдында қарызын түгел дерлік өтеуге мүмкіндік алды.

1998 ж 1 қантар – «ҚР-да зейнетақымен қамтамасыз ету туралы зан» күшіне енді.

1991 ж – Қазақстанда белсенді миграциялық үрдістер басталды.

1991 ж – «Көші-қон» туралы зан шықты.

§44. ҚР халықаралық жағдайы.

ҚР тәуелсіздігін мойындаған елдер(18 ел): Түркия, АҚШ, Қытай, Германия, Пакистан.

Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында 108 мемлекет таныды. 70 елмен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.

Қазастан мүше болды:

1. Қазақстан халықаралық қайта құру мен өркендету банкісіне.

2. Еуропалық қайта құру мен өркендету банкісіне.

3. Халықаралық валюта қорына.

4. ЮНЕСКО-ға мүше.

1992 ж – Хельсинкіде Қазақстан жалпыазаматтық қауымдастыққа төте енуіндегі үлкен қадамдарының бірі болды. «1975 жылы құрылған Хельсинки келісіміне» енді.

1992 жылы 25 мамыр Мәскеуде, Ресеймен достық, ынтымақтастық ақрым-қатынас орнатты.

1992 ж – ҚХР-мен достық, ынтымақтастық ақрым-қатынас орнатты.

1992 күз – Германиямен, канцлер Кольмен достық, ынтымақтастық ақрым-қатынас орнатты.

1992 ж – Франциямен, президент Митеран достық, ынтымақтастық ақрым-қатынас орнатты.

Қазақстан ежелден тарихи тағдырлас, этностық туыс елдермен 1992 жылы – Әзірбайжан, Өзбекстан, Қырғызтан, Түркменстан достық, ынтымақтастық ақрым-қатынас орнатты.

Қазақстан таулы қабақпен Тәжікстандағы қақтығыстарды реттеуге айтарлықтай күш салды.

Назарбаев БҰҮ бас ассамблеясының 47 сессиясында Азияда қауіпсіздікті қамтамасыз ету бағдарламасын жасауда ұсынды.

БҰҮ бас хатшысы Будрос Гали президенттің Азиялық форум шақыру ұсынысын қолдайтының білдірді.

Шанхай ынтымақтастық ұйымы.

1996 ж 26 сәуір – Шанхай қаласында шекаралары шектеліп жатқан бес мемлекет: ҚР, Қырғызтан, Ресей, ҚХР. Тәжікстан басшылары кездесті.

1997 ж – Мәскеуде шекаралық аудандағы қарулы күштерді қысқарту жөнінде құжатқа қол қойды.

1998 ж – Алматыда сауда экономикалық қатынастары туралы мәселе қозғалды.

1999 ж – Бішкекте – Шанхайдағы, Алматыдағы, Мәскеудегі мәселелер қаралды.

ҚР-ның президенті Назарбаев ҚХР-ның төрағасы Цызянмен әнгімелесті. 1000 шақырымдық жер туралы, 57 ℅ Қазақстанға, 43℅ Қытайға тьиісті болды.

Қуатты әскери –саяси ұйымдармен қатынастары.

НАТО-ны Европа және ТМД жәрдемдесуге, аймақтық қақтығыстардың алдын-алуға мүмкіндіктері бар.

Осыны ескере отырып, Қазақстан НАТО-мен байланысты кенейту шараларына ден қойды.

Қазақстанның Оңт-Шығыс Азия АСЕАН мемлекеттермен, Солт-шығыс азияда Жапониямен, 2 корей мемлекетімен, Монғолиямен қарым қатынас орнатты.

§45. Мәдени құрылыс.

1997 ж – «Жалпыұлттық татулық және саяси қуғын-сүргін еске түсіру» жылы.

1998 ж – «Халықтар тұтастығы мен ұлттық тарих» жылы.

1999 ж – «Ұрпақтар бірлігі мен сабақтастар» жылы.

1995 ж – Республика Үкіметі «ҚР тарихи сананы қалыптастыру» тұжырымдамасын мақұлдады. Онда отандық тарих ғылымын дамыту басымдықтары айқындалды.

ҒА-ның Уәлиханов атындағы тарих және этнология институтының, Марғұлан ат. археологиялық институтының ғалымдары ЖОО-ның әріптестерімен біріге отырып, Қазақстан тарихының көптомдық академиялық тарихын жазуды қолға алды.

Басылымдар:

1. 1998 бастап – Ұлттық ҒА Уәлиханов атындағы «Тарих және этнология» институты «Отан тарихы» журналы шықты.

2. «Қазақ тарихы» тарихқа жаңа көзқарас қалыптастыруда үлес қосты.

3. Әл-фараби атындағы ҚазМҰҮ «хабаршы» журналын шығарды.

1999 ж Назарбаев «Тарих толқынында» енбегі шықты.

Рухани өмір өзгерістері:

1995 ж – Абайдың мерейтойы өткізілді. Ғылыми конференциялар, мерекелік шаралар: Мәскеу, Стамбул, Семей, Париж, лондон, Алматы.

ЮНЕСКО-ның делегациясын Майор басқарып келді.

1996 ж – Жамбыл жылы. «ХХ ғ-дың гомері» атағын алды. Алматы мен ұзынағашта мерейтой өткізілді.

1997 ж – Әуезов 100 жылдық тойы. Дүниежүзілік әдебиет пен мәдениеттің дамуына үлес қосқан Әуезовқа жоғары баға берді: Алматы, Париж, Мәскеу, Петербург, Семей. 50-томдық енбегі шықты.

«Әуезов әлемі» атты жинақ пен жазушы туралы естелік шықты. Зерттеу жүргізді: Л.Әуезова, Қабдоллов, Мырзахметов, Жұртбаев, Құндақбаев.

1999 ж – Сәтпаевтың 100 жылдық тойланды.

Қазақстан үкіметі 1998 ж сәуір Сәтпаевтің есімін мәнгі сақтау туралы қабылдады.

1998 ж – 25 қараша – Павлодар қаласында Сәтпаевтың 100 жылдығына дайындық жөнінде мәжіліс өтті.

1999 ж 13-23 сәуір – ЮНЕСКО-ның Париждегі штаб пәтерінде Сәтпаевқа арналған Қазақстан ғылымы «Кешегіден бүгінге» деген тақырыбына көрме жұмыс жасады.

«Сәтбаев сабақтары», «Сәтпаев және қазіргі заман» атты ғылыми басқосулар болды.

Ғылыми-практикалық конференциялар өтті: Алматы, Астана, Жезқазған, Павлодар, Семей.

Сәтпаев туралы жазған естеліктер: Ш.Сәтпаева «Сәулет әулет», «Ошақтың жарығы»; М.Сарсекеннің «Қазақстан канышы», «Сәтпаев әлемі»; Батырбековтың «Академик Сәтпаев және оның замандастары».

Ғалымның Баянауылдағы, Жезқазғандағы және Қарсақпайдағы мұражайлары жөндеуден өтті.

2003 жылы – Президенттің жарлығымен ҚР ұлттық ҒА қоғамдық бірлестік боп құрылатын болды.

2004 жылы – «Қазақсатан ұлттық энциклопедиясы» шықты.

Қазақстан тәуелсіздігінің 10 жылдығына орай екі тілде «ҚР энциклопедиялық анықтамасы» шықты.

Сулейменовтың «Жазу тілі» кітабы.

Шахановтың «Өркениеттің адасуы».

Нүрпейісов «Сонғы парыз» Арал және ондағы адам тағдыры туралы жазды.

Мұртаза «Қызыл жебе» т.Рұсқыловтың әкесі туралы.

Мағауин «Мен» атты философиялық толғауы.

Жұмаділов «Дарабоз».

Ақындар: Мырзалиев, Медетбеков, Оразбаев.

Рахмадиев Кекілбаевтың шығармасы бойынша жазылған «Абылай» операсын қойды.

Классикалық музыка өнеріндегі дарындылар: Мусаходжаева, Усенова, Әубәкірова, Мұхамеджанқызы.

Білі беру саласындағы реформалыр:

1999 ж Республика парламенті «Білім туралы заның өзгерген редакциясын» қабылдады.

2004-2005 ж – жаңа оқулықтар шықты. 1-8 сынып.

2004 ж – «ҚР-ның 2015 жылға дейінгіи білім беруді дамыту» тұжырымдамасы қабылдады. Орта білім беру 4+6+10 құрылысы бойынша 12 класқа дейін созылатын болды.

ХХІ ғасыр басында 8000 астам мектеп жұмыс істеп отырды.

Дүниежүзілік қазақтардың құрылтайы.

1992 қыркүйек-қазан - Дүниежүзілік қазақтардың құрылтайы. 70 жуық елдердің өкілдері қатысты.

Дүниежүзінде 3 млн 200 мың қазақ диаспорасы тұрады. 32℅ құрылтайға қатысты.

1992 ж 19 қыркүйек – Алматыдағы «Абай атындағы опера және балет театрынла» қазақтар «кеше, бүшін және ертен» атты ғылыми конференция өтті.

Қозыбаев, Сартаев, Жәнібеков, Хайдаров терен мазмұнды баяндама жасады.

Құрылтайдың Ресми ашылуы 30 қыркүйекте Республика сарайында болды. Назарбаевтың «құшағымыз бауырларға айқара ашық» деп айтты.

Халифа Алтай – Түркиядан қатысты. «Алаш» сыйлығының иегері.

Құрылтайды дүниежүзілік қазақтардың қауымдастығын құру туралы шешім қабылдады. Төрағасы Назарбаев болды.

§47. Ғасырлар тоғысындағы Қазақстан.

1997 ж – Президент Назарбаев 2030 стратегиясын ұсынды.

1. Ұлттық қауіпсіздік.

2. Ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамның топтасуы.

3. Экономикалық өрлеу.

4. Қазақстан азаматтарының денсаулығы, білімі, әл-ауқаты.

5. Энергетика.

6. Инфрақұрылым, көлік және байланыс.

7. Кәсіпқой мемлекет.

1995 қыркүйек – Президент жарлығы бойынша ел астанасы Ақмолаға көшетіндігін айтты.

1997 жылы – Астана Ақмолаға көшірілді.

1998 маусым – Астана деп аталды. Түсаукесер рәсімі өтті.

1989 жылы Республика тұрғындарының саны 16 млн 199,2 мың.

1999 жылы – 14 млн 952,7 мың. Қазақ ұлт өкілдерінің пайызы – 53,4℅.

2001 жылы – Қазақстанның саяси көкжиегінде «Қазақстанның демократиялық тандауы» қоғамдық қозғалысы пайда болды. Жас олигархтар.

Құрылды: 1. Қазақстанның демократиялық партиясы «Ақжол».

2. Қазақстанның демократиялық тандауы халықтық партиясы.

Осы екі партияға Қазақстан коммунистік партиясы қосылып, Парламент мәжілісі сайлауында саяси майданның оппозициялық қанатын құрды.

Парламентке тіркеуден өтті: Қазақстанның демократиялық тандауы халықтық партиясы.

2004 жылы – Парламент «БАҚ» туралы занды ұсынды. Бұл занда журналистердің құқығын шектейтін баптар болды. Президент бұл занды қабылдамады.

2004 жылы – Парламент мәжілісінің кезекті сайлауында 12 саяси партия тіркелді. Заң бойынша ресми тіркелу үшін 50 000 мүше болуға тиіс болды.