Istota procesu globalizacji

Date: 2015-10-07; view: 402.

Globalizacja jest pojęciem używanym, aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami.

Wymiary globalizacji:

ü polityczny (zmiana miejsca i roli państwa w stosunkach międzynarodowych, polityczne wpływy wielkich korporacji i firm medialnych, terroryzm globalny),

ü gospodarczy (handel, finanse, produkcja, dystrybucja),

ü naukowo-techniczny (wymiana naukowa, sieci naukowe, transfer technologii),

ü społeczny (przepływ informacji, przepływ idei, migracje, przestępczość transnarodowa).

Skutki globalizacji dla stosunków międzynarodowych:

• zmiana pozycji, funkcji i roli państwa;

• wpływ na prawne i polityczne zasady stosunków międzynarodowych;

• zmiana struktury pionowej współczesnych stosunków międzynarodowych – tj. z jednej strony wzrost potęgi USA, których przewaga nad resztą świata nie maleje, dążących otwarcie do utrzymania swej hierarchicznie dominującej pozycji, a z drugiej – żywiołowe powstawanie zjawiska global governance.

Perspektywy ewolucji systemu międzynarodowego:

o wariant hegemoniczny – wzmocnienie wpływów USA jako „globalnego policjanta”, zdolnego do relatywnie skutecznego dyscyplinowania stosunków międzynarodowych w duchu nowego imperium.

Zakładamy, że USA jako główny regulator stosunków międzynarodowych będą zdolne do ich regulowania. W takim wypadku Północ będzie dość mocno zintegrowana wokół USA (oczywiście ze sporą dozą samodzielności co większych uczestników), natomiast Południe pozostanie rozproszone i poddane oddziaływaniom Północy;

o wariant wielobiegunowy – tj. współczesna wersja „koncertu mocarstw”, w którym kilka najważniejszych państw w porozumieniu ze sobą załatwia sprawy światowe, a w swoim otoczeniu ma wolną rękę. Do głównych zwolenników takiego układu należą Chiny i Rosja, do pewnego stopnia także Francja i niektóre mocarstwa regionalne.

Warunkiem realizacji tego wariantu jest uzyskanie przez tych uczestników globalnych możliwości oddziaływania, tak aby były zdolne nie tylko do udaremniania działań USA, co jest możliwe i obecnie, ale także aby mogły same kształtować stosunki światowe w sensie pozytywnych działań i propozycji, a nie tylko negatywnego przeciwstawiania się polityce USA

o wariant rozproszony –nie będzie żadnego zdecydowanego lidera, zdolnego narzucać innym swoją wolę, będą natomiast doraźne koalicje czy lokalne „koncerty” dla załatwiania konkretnych spraw.

W tym wariancie USA nie będą zdolne utrzymać swych możliwości oddziaływania, a jednocześnie inne mocarstwa nie uzyskają realnych możliwości oddziaływania w skali globalnej.

o wariant dwubiegunowy – prawdopodobieństwo zarysowania się nowego układu bipolarnego, pomiędzy USA a Rosją lub, co bardziej prawdopodobne, USA a Chinami Ludowymi.

Warunkiem realizacji tego wariantu jest znaczne wzmocnienie się któregoś z tych państw, na tyle, aby mogło ono rzucić wyzwanie USA w każdej sferze.

Wykład 7 -Problemy i wyzwania w międzynarodowych stosunkach politycznych na początku XXI w.

1. Zróżnicowanie poszczególnych uczestników państwowych oraz ich ról w międzynarodowych stosunkach politycznych.

2. Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w poszczególnych regionach świata.

3. Główne zagrożenia dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego:

- terroryzm,

- zorganizowana przestępczość,

- produkcja i proliferacja broni masowego rażenia.

4. Kontrowersje wokół reformy ONZ oraz interwencji zbrojnej jako metody rozwiązywania konfliktów międzynarodowych

Zróżnicowanie poszczególnych uczestników państwowych oraz ich ról w międzynarodowych stosunkach politycznych.

Wzrostowi liczebnemu państw towarzyszył gwałtowny przyrost innych uczestników stosunków międzynarodowych takich, jak międzyrządowe i pozarządowe organizacje międzynarodowe czy przedsiębiorstwa transnarodowe.

Jednak nadal państwo narodowe zachowuje pozycję pierwszoplanowego podmiotu stosunków międzynarodowych, mimo, że proces zmiany systemu międzynarodowego i globalizacji doprowadził do znacznego zróżnicowania ich roli oraz pozycji międzynarodowej, jak i korekty funkcji wewnętrznych, czemu towarzyszy także konieczność nowego podejścia do kwestii suwerenności państwowej.

Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w poszczególnych regionach świata.

¨ Europa

- proces integracyjny związany jest przede wszystkim z rozszerzaniem się UE, która jest najbardziej zaawansowanym ugrupowaniem integracyjnym w świecie,

- działalność innych organizacji regionalnych: Rady Europy (1949), Paktu Północnoatlantyckiego (NATO, 1949) oraz Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE, 1995),

- tendencje dezintegracyjne przejawiały się najwyraźniej podczas rozpadu ZSRR i Jugosławii, szczególnie w latach 1991–2001. Nie zakończyły jednak na tym, o czym świadczą wydarzenia w Kosowie, Macedonii, czy podział Serbii i Czarnogóry.

¨ region Azji i Pacyfiku

- funkcjonują następujące organizacje: Rada Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC, 1989 w skali ogólnoregionalnej; Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN, 1967), zajmuje się również problemami bezpieczeństwa regionu, np. w ramach stworzonego w 1993 r. Regionalnego Forum ASEAN, Strefa Wolnego Handlu Australia – Nowa Zelandia (CER, 1983) w skali subregionalnej i Chiński Obszar Gospodarczy mający charakter transgraniczny; istniejący od 1951 r. Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS), zawarty między Australią, Nową Zelandią i USA;

- tendencje dezintegracyjne wynikają z podziału Półwyspu Koreańskiego i prac nad bronią atomową prowadzoną przez KRLD; spory terytorialne np. między Rosją, a Japonią o Wyspy Kurylskie; problemu istnienia Tajwanu i dążenia CHRL do przyłączenia tego obszaru.

¨ region Bliskiego Wschodu

- jest obszarem zdominowanym przez procesy dezintegracyjne: konflikty pomiędzy Arabami a Żydami w kontekście powstania państwa Izrael i walki o utworzenie niepodległej Palestyny, jak i rywalizacji o wpływy w państwach, na których terenie znajdują się zasoby ropy naftowej np. Arabia Saudyjska, Kuwejt, Irak i Iran;

- zaangażowanie militarne USA na tym obszarze przyczyniło się również do powstania organizacji terrorystycznych stawiających sobie za cel walkę nie tylko z tym państwem, ale i destabilizację ładu międzynarodowego;

- duże zagrożenie stanowią także prace nad bronią atomową prowadzone w Iranie.

¨ Afryka

- jest obecnie marginalizowana na arenie międzynarodowej. W pustkę powstałą po okresie zimnowojennego zainteresowania mocarstw wkracza CHRL widząc tutaj przede wszystkim możliwość zdobycia surowców naturalnych;

- procesy integracyjne na terenie Afryki związane są z powstaniem w 1963 r. Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA), której członkowie w 2000 roku powołali na jej miejsce Unię Afrykańską (UA).;

- niskiemu poziomowi powiązań pomiędzy państwami regionu sprzyja jego niestabilność spowodowana dużą ilością sporów i konfliktów o wymiarze wewnętrznym jak i międzynarodowym.

¨ region Ameryki Łacińskiej i Karaibów

- wysoki poziom współpracy państw zarówno w płaszczyźnie politycznej, jak i gospodarczej. Do najważniejszych organizacji współpracy politycznej należą: Organizacja Państw Amerykańskich (OPA, 1948), Organizacja Państw Ameryki Środkowej (ODECA, 1951) i Organizacja Państw Wschodnich Karaibów (OECS, 1981);

- najważniejsze ugrupowania integracyjne o charakterze gospodarczym to: Wspólny Rynek Ameryki Środkowej (MCCA, 1960), Wspólnota Andyjska (CA, 1969), Wspólnotę Karaibską (CARICOM, 1973), Wspólny Rynek Południa (Mercosur, 1991), Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA, 1994) oraz Współpraca Gospodarcza Azji i Pacyfiku (APEC, 1989);

- zagrożenia o charakterze militarnym uległy marginalizacji.

Wielość definicji terroryzmu wynika z faktu, że po pierwsze poszczególne państwa w inny sposób postrzegają aktywność określonych organizacji. Dla przykładu dla państw arabskich Palestyńczycy i Czeczeni pozostają „bojownikami o wolność”, podczas gdy dla państw, na których terenie dokonują zamachów (Izrael i Rosja) oraz Zachodu są „terrorystami”. Drugi problem to finansowanie przez niektóre kraje działalności organizacji terrorystycznych. Dla Iranu i Syrii Hezbollah (Partia Boga dokonująca zamachów na terenie Izraela, mająca bazy w Libanie) nie stanowi tego typu podmiotu. Po trzecie zaś wyróżnia się wiele rodzajów terroryzmu.

Przestępczość transnarodowa,zgodnie z Konwencją Przeciwko Transnarodowej Przestępczości Zorganizowanej z 2000 roku jest to przestępstwo popełniane na terytorium:

1) więcej niż jednego państwa,

2) jednego państwa, ale ważne jego elementy, związane z przygotowaniem, zaplanowaniem, kierowaniem i kontrolą mają miejsce w innym państwie,

3) jednego państwa, ale zamieszana w nie jest grupa przestępcza zaangażowana w działalność przestępczą na terytorium

więcej niż jednego państwa,

4) jednego państwa, ale powodujące istotne skutki w innym.

Proliferacja – z łaciny proles, prolis „potomek, potomstwo” + ferre „nieść”) - silne rozrastanie się czegoś, gwałtowny rozwój, rozmnażanie się, bujny rozrost, rozprzestrzenianie się.
Ogólnie rzecz ujmując, głównymi powodami, jakimi kierują się państwa by uzyskać broń jądrową są:
a) chęć zagwarantowania bezpieczeństwa narodowego,
b) zwiększenia prestiżu międzynarodowego,
c) względy polityki wewnętrznej.

Obok zagrożenia ze strony organizacji terrorystycznych (kolejny punkt), do głównych związanych z proliferacją BMR zaliczyć możemy m.in.:

a) zagrożenie militarne ze strony państw posiadających broń jądrową i środki jej przenoszenia,

b) atak przy użyciu tego typu broni na siły interweniujące w rejonach konfliktu oraz przeprowadzające operacje pokojowe,

c) erozje norm prawa międzynarodowego i dezorganizacje systemu międzynarodowego, szczególnie poprzez zmiany

równowagi sił w skali regionu,

d) możliwość wypadków, katastrof związanych z pracami nad bronią masowego rażenia.

Kontrowersje wokół reformy ONZ

¨ Niestety ONZ nie udało się przeprowadzić koniecznych reform, co w znacznym stopniu przyczyniło się do spadku jej prestiżu. Szczególne kłopoty związane są z używaniem siły w stosunkach międzynarodowych bez zgody RB i używanie interwencji zbrojnej jako metody rozwiązywania konfliktów.

¨ Brak skutecznych mechanizmów pokojowego załatwienia sporów systemu NZ nie poparte odpowiednimi instrumentami egzekwowania przyjętych zobowiązań, jak i żądań społeczności międzynarodowej stwarza konieczność reformy systemu NZ i prawa międzynarodowego. Jednak do jej przeprowadzenia konieczna jest zgoda wszystkich mocarstw zasiadających w RB, a ta wydaje się mało prawdopodobna do uzyskania.

Szczególnie potrzebne reformy, przed którymi nadal stoi ONZ dotyczą:

q Zmian strukturalno – funkcjonalnych w zakresie kompetencji i struktury organów np. zwiększenie znaczenia ZO, likwidacja Rady Powierniczej, obowiązkowe wdrażanie orzeczeń MTS, zwiększenie liczby stałych (o Brazylię, Indie, Japonię i Niemcy, tzw. grupa państw G4, czemu sprzeciwia się państwa grupy tzw. „zjednoczeni dla consensusu” np. Hiszpania, Meksyk, Pakistan, Włochy) i niestałych członków RB (przede wszystkim o kraje trzeciego świata), rezygnacja z prawa weta bądź możliwość jego uchylenia przez ZO;

q Przezwyciężenia kryzysu finansowego, który powodowany jest przez wydatki na liczne operacje pokojowe, przerośniętą biurokrację i korupcję oraz zaleganie ze składkami przez państwa członkowskie, jednak nie poprzez podnoszenie składek, a zwiększenie skuteczności ich przekazywania;

q Wypracowania lepszego rozwiązywania problemów wynikających z nowych wyzwań epoki, szczególnie w zakresie środków rozwiązywania sporów i misji pokojowych i możliwości ingerencji w sprawy wewnętrzne państwa łamiącego prawo międzynarodowe i prawa swoich obywateli;

q Podjęcia wspólnych działań na rzecz zwalczania proliferacji broni masowego rażenia.

Do przeprowadzenia powyższych reform konieczna jest zmiana Karty NZ. Ta odbyć by się mogła na specjalnie zwołanej konferencji Narodów Zjednoczonych i wymagałaby zgody i ratyfikacji zmian przez 2/3 jej uczestników, w tym członków Rady Bezpieczeństwa. To w obecnej sytuacji międzynarodowej nie jest możliwe.

Wykład 8 - Rola USA w stosunkach międzynarodowych.