Мадениети

Date: 2015-10-07; view: 1767.

Казакстаннын 8 гасырдагы гылымы мен билими жане

1768- 1774 ж. Казакстанга жиберилген алгашкы экспедициялардын бирин академик табигат зерттеушиси П.С.Паллас (1741-1811) баскарды. Экспедиция багыты Солт Батыс, Солтустик жане Солт Шыгыс Казакстаннын жерлерин басып отетин болып белгиленди. Бул экспедиция жумысынын натижеси ретинде П.С.Палластын «Ресей империясынын артурли провинциялары бойынша жасалган саяхат» атты 3 болимнен туратын енбеги шыкты.
И.Г.Георги 1796 ж. ол «Ресей мемлекетин мекендейтин барлык халыктардын сондай ак олардын турмыстык адет гурыптарынын...» атты жан-жакты да байсалды енбеги жарык корди.
И.К. Кириллов «1689-1737» «Кыргыз-кайсак жане Каракалпак ордалары туралы » енбек жазып калдырды.
В.Н. Татищев (1686-1750) ол Орынбор олкесинде озинен бурынгы изашар галымдар бастаган гылыми зерттеу жумыстарын одан ари жалгастырды.
П.И.Рычков (1712-1777) «Орынбордын тарихы» жане «Орынбор губерниясынын топографиясы немесе сипаттамасы» деген енбек жазды. Ол «Орынбор олкесинин Колумб » деген данкка боленди.
П.И. Рычков Е.Пугачев котерилисин жан-жакты суреттеди.
1759 ж. Г.Ф. Миллердин (1705-1783) «Сибир патшалыгынын тарихы» атты енбеги жарык корди.
И.Г. Андреевтин «Кыргыз-кайсактардын Орта жузинин сипаттамасы» (1795 ж енбеги жарык корди.)
А.Д.Скалон алгашкылардын бири болыып бирегей орыс-казак создигин жасады.
Актамберди жырау Сарыулы (1675-1768 ж.) онын кесенеси Шыгыс Казакстан обылсы Журекжота шокасынын баурайында бой котерип тур.
Бухар жырау Калкаманулы (1693-1788) Павлодар обылсынын Баянаул ауданындагы Далба тауынын етегинде туган. «Комекей аулие» атанды.
Умбетей Тилеуулы (1706-1778) болды. Канжыгалы карт Богенбайды жоктау жане онын олимин Абылай ханга естирту сиякты жырлары жадында сакталган.
Котеш (1745-1818)
Шал (Тилеуке Кулекеулы) (1748-1819)
Монголдарда «Цэжере» сози «Есте сактау» дегенди билдиреди.
Атакты кобызшылардын бири Тилеп Аспантайулы (1757-1820) болды. Ол 13 жасынан кобыз тарта бастады. «Толгау», «Аллам жар», «Баксы» куйлери бар.
Керей руынан шыккан домбырашы ари акын. Байжигиттин «Актабан шубырынды, Алкакол сулама» , «Кайын сауган», «Аншынын зары» атты тамаша куйлери бар.
1765 ж. Сибир шекара шебинин бастыгы генерал Шпрингер Омбыда, Петропавлда жане Жамишевте мектептер ашты.
1786 ж. Омбыда Азиялыктарга арналган мектеп ашылды.
1789 ж. Орынборда айырбас сарайы жанынан мектеп ашылды.