Казакстан аумагындагы калалар

Date: 2015-10-07; view: 2140.

Орал13 гасырдын бас кезинде каланды. 1775 жылга дейн Жайык деп аталып келди, бирак Пугачев котерилисинен кейн Орал деп озгертилди. 20 гасырдын бас кезинде кала халкынын саны 50 мын адамга жетти.

Гурьевтин негизи 16 гасырда каланды. Кала Жайык озенинин он жагалауында салынды. 1868 жылы Гурьев Орал облысынын уездик каласына айналды. 1897 жылы Астрахан мен Гурьевтин арасында 117 кеме катынап турды. 20 гасырдын бас кезинде кала халкынын саны 10 мынга жетти.

Павлодаркаласы 1720 жылы Коряков бекинисинин атымен Крегежар деген жерде салына бастады. Ол Ертистин он жагалауында орналасты. 1861 жылы Павлодар штаттан тыс калага, ал 1868 жылы Семей облысынын уездик каласына айналды. Каладагы аса бай копес А.И. Деров болды. 20 гасырдын бас кезинде кала халкынын саны 31 мын адамга жетти.

Семей каласы да Ертистин он жагалауында орналасты. Онын негизи 1718 жылы аскери бекинис ретинде салынды. Бекинистин Семей атану себеби оган таяу жерде ежелги жети гимараттын киранды калдыгы бар еди. Бекинис 1782 жылы Колыванский аскери аймагынын уездик каласына айналды. 1797 жылы кала Тобыл губерниясынын карамагына отти. 1822 жылы Омбы облысынын округтык каласына, 1854 жылдан бастап жана курылган Семей облысынын орталыгына айналды. Кала кошелерине керосин шамдары жарык берип турды. Калада когамдык китапхана ашылды. 1902 жылы Императорлык Орыс географиялык когамы Батыс Сибир болиминин Семей болимшеси курылды.

Оскемен каласы Ертистин он жак бетинде оган Улби озени келип куятын жерде орналаскан. Каланын негизи 1720 жылы бекинис ретинде каланган. 1765 жылы бекинистин жанынан айырбас сарайы ашылды. 1804 жылы бекинис кала атанды. 1868 жылы Оскемен Семей облысындагы уездик кала мартебесине ие болды. 1900 жылы кала халкынын саны 10 мын адамга жетти.

Петропавл каласы 1752 жылы есилдин бойындагы Кызылжар деген жерде Сибирдин онтустик шебин кошпели халыктын шабуылынан коргау максатымен салынды. Ол 1807 жылы кала мартебесине ие болды. Петропавл 1822 жылы Омбы облысынын округтык каласына айналды. 1900 жылы калада 446 сауда орны болды. 1897 жылы кала халкынын саны 20 мын адамга жуыктады.

Кокшетаукаласы 1824 жылы округтык приказдын орталыгы ретинде салына бастады. Ол 1868 жылы Акмола облысынын уездик каласына айналды. 1897 жылгы халык санагы бойынша калада 5 мын адам турды.

Каркаралы каласынын негизи 1824 жылы Каркаралы сырткы округынын акимшилик орталыгы ретинде каланды. 1868 жылы кала мартебесине ие болып, Каркаралы уезинин орталыгына айналды. 19 гасырдын аяк кезинде кала халкынын саны 3,5 млн адамга жетти.

Атбасар 1846 жылы казак станицасы жане патша окиметинин Аркадагы тирек пункти ретинде бой котерди. 19-20 гасырлар шебинде ондагы тургындар саны 2,6 мын адамга жуыктады.

КокпектиЗайсан уезинин штаттан тыс каласы. Онын негизи 1836 жылы ?аза? станицасы ретинде каланды. 1844 жылы Кокпекти сырткы округынын, ал 1869 жылы Кокпекти уезинин орталыгына айналды. Ол 1875 жылы Оскемен уезинин, кейн Зайсан уезинин штаттан тыс каласы мартебесине ие болды. 20 гасырдын бас кезинде тургындар саны 2,8 мын адамга жетти.

Ыргыз каласынын негизи 1845 жылы Ыргыз озенинин он жак бетинде калана бастады. Каланын салынуына негиз болган нарсе – Кенесары Касымулы бастаган котерилиске байланысты окигалар еди. Каланы Орал ?аза?тары салгандыктан ол алгашкы кезде Орал бекиниси деп аталды. 1868 жылы Орал бекиниси аты озгертилип, Ыргыз деп аталды. Торгай облысынын орталыгына айналды. 20 гасырдын бас кезинде халык саны 1 мын адамга жетти.

Торгайкаласынын негизи 1845 жылы каланды. Алгашкы кезде ол Орынбор бекиниси деп аталды. 1868 жылы ол Торгай облысынын уездик орталыгына айналды. 20 гасырдын бас кезинде халык саны 900 адамга жуыктады.

Зайсан негизи 1864 жылы каланды. Зайсаннын алгашкы аты Жеменей еди. Зайсан калалык елди мекен деген мартебеге 1893 жылы ие болды. 20 гасырдын бас кезинде Зайсандагы кала халкы 4 мын адам болды.

Актобе каласы жергиликти халык Ак тобе деп атайтын бекинис ретинде 1869 жылы салына бастады. 20 гасырдын бас кезинде онда 3 мынга жуык тургын болды.

Костанай ( Николаевск) Торгай облысындагы ен улкен кала болды. Онын негизи 1879 жылы каланды. 1889 жылы кала халкы саны 18 мын адам.

Темир уездик каласынын негизи Жем озени бойындагы кузет пункти ретинде 1897 жылы каланды. 20 гасырдын бас кезинде калада 750 адам турды.

1807 жылы Верныйда 22744, Жаркентте 16094, Аулиеатада 11722, Перовскиде (Акмешитте) 5058 адам турды.