Шокан Уалиханов

Date: 2015-10-07; view: 2148.

Шокан Уалиханов 1835 жылы Кусмурын бекинисинде туган. Онын шын аты Мухамедханафия. Онын анасы Зейнеп Шорманкызы. Оган тарбие берген ажеси Айганым.

1847 жылы Шокан Омбы кадет корпусына окуга тусти.

Кадет корпусында Шоканмен бирге окыган С.Я. Капустин оны суреттеп, ол туралы ой калдырган.

Шокан Уалиханов Г.Н. Потанинмен бирге окыган, жане дос болган. Потанин Шоканнын ауылында болганнан кейн « Кыргыздын ен сонгы ханзадасынын отауында» деген енбек калдырды.

Шокан 1853 жылы кадет корпусын корнет офицер шенимен битиргеннен кейн Сибир ?аза? аскерине кызметке жиберилди. Батыс Сибир генерал-губернаторынын адъютанты болып тагайындалды.

1855 жылы Шокан Батыс Сибир генерал-губернаторы Г.Х. Гасфорттын Орталык Казакстан, Тарбагатай мен Жетису жерине жасаган сапарына катыскан.

Шокан 1856 жылы белгили географ П.С. Семенов-Тян-Шанскиймен танысты.

1857 жылы П.С. Семеов-Тян-Шанскийдин усынуымен Шокан орыс географиялык когамынын мушеси болып кабылданды.

1857 жылы Шокан Алатау кыргыздарына спар шегип, «Манас» дастанын жазды.

1858-1859 жылдары Шокан атакты Кашгария сапарына барып кайтты. Сол кезде « алтышардын немесе Кытайдын Нан-Лу провинциясынын шыгыстагы алты каласынын жагдайы туралы » деген енбек алдырды.

1860 жылы Шокан Санкт-Петербургте орденмен марапатталып, аскери шени жогарлады. Оны 2 Александр ози кабылдады.

Шоканнын Петербургте болган жылдары 1859-1861 жылдар.

1864 жылы Шокан генерал Черняевтин Онтустик Казакстанга жасаган экспедициясына катысты.

1865 жылы 10 сауирде Тезек султаннын ауылында каза болды. Ескерткишти Лепольд Ластовский жергиликти мармар тастан кашап истеди.

И.Н. Веселовский : « шокан Уалиханов шыгыс тану гылымында аккан жулдыздай жарк етти де, жок болды», - деп жазды.

Енбектери: « Абылай», « Кыргыздар туралы жазбалар», « Ыстыккол кунделиктери», « Улкен Орда кыргыз-кайсактар туралы». Т.б. шоканнын Орта Азия халыктарымен байланысты 150 ден астам суретти калды.

Кокшетау мемлекеттик университети Шоканнын атымен аталган.

Адъютант- аскери бастыктын жанында кызмет бабындагы ар турли тапсырмаларды орындайтын офицер.